Governu Seidauk iha Dezisaun Final Taka GAM-GAR Featured

By Ivonia Varela Novembru 08, 2023 1310
Reuniaun Konsellu Ministru Kuarta ne'e (08/11), ne'ebe prejide husi PM Xanana, iha Palasiu Governu. Foto:Media GPM. Reuniaun Konsellu Ministru Kuarta ne'e (08/11), ne'ebe prejide husi PM Xanana, iha Palasiu Governu. Foto:Media GPM.

DILI: Governu liu husi reuniaun Konsellu Ministru Extraordinariu kuarta ne’e, sei iha desizaun final atu taka grupu arte marsiais no grupu arte ritual tanba sei halo elaborasaun dadus relasional ho perturbasaun ordem públiku.

Vise-Ministru Asuntu Parlamentar Aderito Hugo da Costa hatete, reuniaun Konsellu Ministru (KM) ne’e konsidera ho karakter extraordinariu tanba liga ho akontesimentu esporadiku liliu perturbasaun ordem públiku ne’ebé la’os akontese de’it iha Suku Lourba Munispiu Bobonaro maibé akontese mós iha Baukau inklui Dili.

Iha reuniuan Konsellu Ministru ne’e bolu mós parte seguransa hanesan Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) no Servisu Nasionál Intelijensia (SNI) hodi elabora no rekolla informasaun hotu, atu nune’e Governu kontinua produs efeitu hotu hodi bele deside iha tempu badak.

“Seidauk iha desizaun final tanba sei elabora hela dadus tanba akontesimentu ne’e povu hotu hakfodak ho konflitu ne’ebé ho nivel grave ba estadu no nasaun. Tanba povu barak mak espresa ona lamentasaun ba aktu ida ne’e, tan ne’e la’os asuntu ida ne’ebé fasil hodi deside lalais,” dehan Vise-Ministru iha Palasiu Governu, Kuarta (08/07).

Governante afirma, ba asuntu hirak ne’e, Governu toma responsabilidade no sei foti medida ida ne’ebé efetivu hodi bele hapara aktu violensia ne’ebe perturba ordem publiku iha tempu badak. 

Entretantu, molok ne’e Diretór Ezekutivu Asosiasaun HAK, Feliciano da Costa Araujo hatete, molok deside taka atividade Grupu Arte-Marsiais (GAM) no Grupu Arte-Ritual (GAR) iha reniaun Konsellu Ministru (KM), presiza halo uluk konsultasaun.

Nia dehan, hanesan ita-hotu akompaña depois eleisaun suku no loron bo'ot finadu iha inísiu fulan Novembru akontese konfrontu iha iha fatin-fatin hanesan iha Munisipiu Baucau, Ainaro, Ermera Atsabe no Bobonaro, ne’ebé rezulta joven balu lakon vida no ema barak sai vítima no uma barak hetan estragus.

Nia afirma, situasaun ne’e akontese ema hotu fó kulpa ba juventude sira ne’ebé envolve iha Grupu Arte Marsiais no Arte Rituáis sein hare no buka hatene motivu ka abut husi problema sira ne’e.

Tuir nia, iha ona instrumentu legál sira hanesan Kodigu Penál no Lei nú 5/2017 kona-ba arma brankas nia iga títulu II kona-ba krime hasoru ema, kapítulu 1 kona-ba vida, liu-liu iha artigu 138 kona-ba omisídiu simples ne’ebé hateten klaru ona.

Tanba ne'e, bainhira ema ne’ebé oho ema seluk sei hetan pena prizaun tinan 8 to'o tinan 20. Iha Artigu 139 kona-ba omisídiu agravadu ho pena prizaun tinan 12 to'o tinan 25. Nune’e mós konjuga ho Lei númeru 5/2017 kona-ba rejime jurídika prátika Arte Marsiais, Rituais no armas brankas, rama ambon no kintu alterasaun ba kódigu penál.

Enkuantu, rezolusaun númeru 4/2020 ne'ebé hasai iha VIII Governu Konstituisional hodi reativa fila fali atividade prátika Arte Marsiais. Bain-hira ema ka sidadaun ida ne’ebé komete ka envolve iha aktu krime ruma ninia prosedimentu atu prosesu no halo kondenasaun hasoru autór define ona ho klaru iha instrumentu legál no regra sira hanesan Kódigu Penál no Lei Arma Brankas.

Nia dehan, sosiedade sivil sira hotu-hotu apresia ba esforsu sira ne’ebé Governu halo hodi hatuur instrumentu legál sira no bazeia ba lei nú 5/2017 Governu hamosu Komisaun Reguladór Arte Marsiais no haktuir iha diretiva KRAM Primeiru no Segundu ne'e define ho klaru kona-ba rekezitus no nia sansaun sira. Maski nune’e esforsu sira ne’e kontinua la responde ba situasaun sira ne’e to’o ohin loron kontinua akontese.

"Ami preokupa ba situasaun no akontesimentu sira ne’e publika inklui polítiku sira sempre liga situasaun sira ne’e ho GAM no GAR hodi fó kulpa ba juventude sira", dehan portavos Feliciano de Araujo ba Jornalista sira liu hosi Konferensia Impresta, iha salaun FONGTIL, kaikoli, tersa (07/11).

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV