Bainhira Naimori Sente ‘Lei iha Nia Ain Okos’ Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Outubru 10, 2022 619
Lider masimu partidu Khunto, José dos Santos Naimori Bucar. Foto:Dok/INDEPENDENTE. Lider masimu partidu Khunto, José dos Santos Naimori Bucar. Foto:Dok/INDEPENDENTE.

DILI: Asaun husi lider masimu partidu Khunto, José dos Santos Naimori Bucar, hodi ‘lalin’ membru governu husi partidu ne’ebé nia lidera hodi halo intervensaun ba Servisu Nasionál Intelijensia hamosu preokupasaun no kritika husi públiku.

Iha 4 Outubru foin lalais, tuku 11.45 oras Timor-Leste, ekipa konjunta ne’ebé kompostu husi Servisu Nasional Intelijensia (SNI), Servisu Informasaun Polisia (SIP), S2 Polisia Militar PNTL, J2 F-FDTL, Alfândega no Polisia Sientifika Invetigasaun Kriminal (PSIK) prende osan cash ho montante rihun $130 ne’ebé sidadaun Timor-Leste na’in tolu ho inisial MRMV, CFBB no SMG, tenta lori sai husi aeroportu Internasional Nicolau Lobato Komoro ba Indonezia.

Ekipa konjunta ne’e prende osan refere bazeia ba lei númeru 5/2013, artigu 10, ne’ebé koalia kona-ba Brankamentu ba Kapital no Atividade Terorismu. Iha lei ne’e hatete tenke halo identifikasaun ba osan ho montante rihun $10 ba leten ne’ebé liu husi aeroportu no portu.

Hafoin ekipa konjunta prende osan ho montante rihun $130 ne’e, Naimori hamutuk ho Vise Ministru Interior Antonio Armindo no Vise Ministru Justisa José Edmundo Caetano hakat ba aeroportu hodi hasoru-malu ho ekipa ne’ebé prende osan refere no husu atu ekipa ne’e entrega fila fali osan ba sira.

Naimori ho Vise Ministru na’in rua hasoru-malu ho Diretór Nasionál Servisu Intelijensia, Gastão Piedade, no konsege mosu diskusaun entre sira tanba Gastaão konsidera prezensa Naimori ho membru governu na’in rua ne’e nu’udar intervensaun ba servisu investigasaun nian.

Diskusaun entre Gastão ho Naimori no membru governu ne’ebé nia ‘lalin’ ba ne’e konsege viral iha media sosial hafoin utilizadór Facebook balun públika video ne’ebé hatudu hela diskusaun refere.

Iha diskusaun ne’e konsege deskobre mós katak osan ne’ebé autoridade prende ne’e nu’udar osan husi partidu Khunto ne’ebé atu lori ba Indonezia ho razaun atu ba sosa  nesesidade partidu nian.

Tuir mai, jornal INDEPENDENTE halo transkrisaun husi diskusaun entre Gastão Piedade (GP) ho Jose Edmundo Caetano (JEC) no Naimori Bucar (NB).

GP: (lori osan) sai mós hanesan. Sai mós hanesan.

JEC: Tanba?

GP: Tanba lei.

JEC: Ita-boot esplika lei ne’e la klaru ida.

GP: Ita mak la intende laos ha’u mak esplika la hatene. Ita mak la intende lei, rona.

JEC: Ooo… ita-boot mak hatene.

GP: Ha’u mak hatene. Ha'u investigador tinan 15, ita investigador tinan hira?.

JEC: Ha'u laos investigador, ha'u ema baibain.

GP: Entaun, o ema baibain, o la komprende.

JEC: …. Polisia intelijen ee… ema hotu-hotu hatene..

PC: Hotu-hotu rona, halo tiha gravasaun.. imi halo gravasaun.

JEC: Intelijen sai investigador

GP: Ita nia kapasita saida mak mai halo intervensaun?.

JEP: Ha'u la intervensaun, ha'u husu informasaun.

GP: Ita-boot halo intervensaun.

JEC: Ha’u halo intervensaun kaer ha’u.

Bainhira diskusaun ne’e la’os hela, Naimori telefone Primeiru Ministru Taur Matan Ruak.

NB: "Ita-boot (Primeiru Ministru) dehan fó maibé SNI mak la hatan, agora sira diskute-malu, Apa bele ko'alia."

Hafoin koalia nune’e, Naimori intrega telemovel ba Gastão ne’ebé simu ho hahú koalia ho PM Taur.

GP: Boatarde Sua Exelensia. Sim. Ha’u Gastão. Hanesan ne’e Sua Exelensia, osan sira ne'e la'ós la intrega Sua Exelensia Primeiru Ministru. Osan entrega mais liu husi prosesu identifikasaun ida mak ita intrega, tanba bazeia Lei númeru 5/2013, artigu 10, ko'alia kona-ba brankeamentu ba kapitál no atividade terorismu. Entaun iha ne’e kuandu osan ne’ebé de’it ho montante $10 mill ba leten liu husi portu ka aeroportu tenke halo identifikasaun. Se iha identifikasaun ne’e mak la identifika … intrega fila fali osan ne’e ba ninia nain….. Ne’ebé ha’u presiza orientasaun husi sua exelensia tanba ida ne’e servisu mais tekniku…

"Ha’u presiza orientasaun husi Sua-Exelénsia tanba ida-ne’e servisu tékniku liu," Nia hateten ba PM.

Hafoin ida ne’e, Gastão intrega hikas osan refere ba Naimori no Naimori kontinua koalia ho PM Taur ne’ebé nia bolu ‘Apa’ ne’e.

Enkuantu Gastão kontinua koalia ho Vise Ministru Justisa.

GP: Señor (Vise) Ministru laiha ema ida ne’e garantia kuandu ha’u fó osan. Laiha ema ida fó garantia.

 

Entretantu, relasiona ho intervensaun ne’e, pesoal intelijensia ida ne’ebé lakohi públika nia identidade hatete, hafoin sira prende osan rihun $130 iha aeroportu, Naimori ho membru governu na’in rua ba kedan aeroportu hodi halo intervensaun.

“Lider partidu Khunto, Naimori, ho Vise Ministru Interior no Vise Ministru Justisa halo intervensaun. Sira na’in tolu mai halo intervensaun ba ami nia servisu,” informa nia.

Kona-ba see mak koalia iha telefone ho Gastão, nia dehan, PM Taur mak koalia.

“Ami halo servisu iha intervensaun politika husi dirijente partidu Khunto ho membru governu na’in rua, maibé Primeiru Ministru Taur Matan Ruak orienta no fó autorizasaun ba ami kazu hanesan ne’e tenke prosesu tuir dalan legal, rekore ba lei,” dehan fonte ne’e.

AJAR husu Kaptura Naimori, Vise MJ no Vise MI

Relasiona ho intervensaun husi Naimori, Vise Ministru Justisa no Vise Ministru Interior ba SNI, Diretór Ezekutivu Asia Justice and Rigths (AJAR), José Luis Oliveira konsidera Naimori ho membru governu na’in rua komete krime foun.

Nia dehan, tuir lei atu lori osan cash ho montante rihun $10 ba leten tenke deklara no tenke hetan lisensa husi Banku Sentral. Maibé, nia dehan, se laiha lisensa autoridade sira tenke prende.

"Ba ha'u kuandu tahan ona tenke prosesu, maibé to'o agora tanba saida mak seidauk lori ba Tribunál? Tanba tuir lei tenke lori ba primeiru interogariu iha Tribunál, maibé to'o agora seidauk," dehan nia via telefone.

Nia deskonfia, karik seidauk lori ba tribunal tanba mós intervensaun ne’ebé Naimoru ho Ministru Justisa no Vise Ministru Interior halo ba SNI.

"Se (intervensaun) ida ne'e ita bele konsidera sira na'in tolu (Naimori, Vise MJ, Vise MI) ne'e mós komete krime foun, tenke kaptura sira, tanba sira ne'e impede justisa ba aktu krime lori osan ne'e," katak nia.

Tuir nia, tenke prosesa no investiga Naimori ho membru governu na’in rua tanba sira-nia intervensaun ne’e hatudu katak sira envolve iha aktu lori osan ba rai li’ur ne’ebé konsidera nu’udar kontra bandu.

“Agora sira na'in tolu ba halo intervensaun ne'e bele konsidera mós partisipa iha asaun krime ne'e, sira krime hotu, agora labele politiza fali lei, ne’e labele. Primeiru Ministru, Konselleiru Khunto, Vise Ministru Interiór no Ministru Justisa ba halo intervensaun fali. Se Primeiru Ministru halo intervensaun entaun deskonfia  Primeiru Ministru mós komete krime ne'e," katak nia.

Tuir J.Luis, bainhira mosu intervensaun politika ba servisu investigasaun, Timor-Leste bele tama on aba situasaun estadu failadu.

Iha parte seluk, Dosente Univesidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), Julio Aparicio konsidera asaun husi Naimori, Vise MJ no Vise MI ne’e halimar fali estadu ne’ebé harii husi ema barak nia mate no sofrimentu.

"Ida ne'e maneira ne'ebé mak la di'ak ba oin, tanba ema seluk ba ukun, nia halo tuir, lei mós nia la preokupa ida, implementasaun lei vale de'it ba povu kiik, maibé ema ne'ebé mak iha power ne'e la la'o ida," dehan nia.

Dosente ne’e hatutan, hanesan partidu politiku ida, Khunto tenke respeitu konstitusaun no lei ne'ebé mak vigora.

“Nusa mak la husik prosesu ne'e la'o tiha depois ba Tribunál mak deside? Iha razaun forte fiar katak sei fó fila osan rihun $130 ne'e. Agora halo fali intervensaun ba servisu investigasaun ne'e la di'ak," katak nia.

Tan ne’e, nia husu ba Naimori ho membru governu sira atu tenke respeitu lei ne'ebé mak estabelese ona, labele uza fali poder hodi impede fali servisu justisa ni'an.

"Labele tanba sira mak ukun telefone fali Primeiru Ministru atu fasilita de'it, ne'e labele no ladun justu ida," katak nia.

Rate this item
(1 Vote)
Last modified on Segunda, 10 Outubru 2022 14:53

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31