Ain-fatin Mean Povu Maubere (parte 1): Menutu Ikus Konsulta Popular: “Milisia Ameasa Ami atu La Vota” Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Agostu 31, 2022 403
Bainhira INTERFET tun iha Dili, atu salva timoroan sira husi invazaun Indonesia, iha tinan 1999. Foto:Dok/INDEPENDENTE. Bainhira INTERFET tun iha Dili, atu salva timoroan sira husi invazaun Indonesia, iha tinan 1999. Foto:Dok/INDEPENDENTE.

DADEER ne’e, 30 Agostu, molok loro-matan hatudu nia roman iha lorosa’e, hakat sertu ho determinasaun ne’ebé forte husi isin hirak ne’ebé aljemadu iha presaun durante tinan 24. Sira la’o entre ameasa, iha kilat tutun nia leet ne’ebé iha kualker tempu bele halakon sira-nia vida.

Loron Konsulta Popular iha 30 Agostu 1999 husik hela istoria lubuk ida husi kada Timor-oan ne’ebé fó sira-nia votus hodi determina destinu rai no povu Maubere.

Alberto dos Santos Pasos ho idade tinan 74, komunidade ida husi aldeia Bauro, Suku Bauro, Postu Administrativu Lospalos, Munisipiu Lautem, konta kona-ba esperensia iha loron Konsulta Popular.

Alberto ne’ebé iha altura ne’ebá ho idade tinan 51 hatete, molok loron votasaun, milisia pro-autonomia no militar Indonezia sira hahú lansa ameasa oioin ba komunidade sira, liu-liu sira ne’ebé deskonfia nu’udar pro independensia.

Ho ameasa ne’e, iha loron votasaun, komunidade barak mak tauk no tenke hafuhu tuun-sa’e bainhira hakat ba sentru votasaun.

“Maske ami iha konfiansa tomak maibé ami lao ba fatin vota ne’e ami sei hafuhu tuun-sa’e tanba tauk ho milisia sira,” dehan nia iha dada-lia ho jornalista jornal INDEPENDENTE, horseik.

Maibé, grasa ba Maromak, tanba votasaun iha fatin votasaun ne’ebé Alberto vota ba la’o ho di’ak.

Francisco Ribeiro konta nia istoria kona-ba oinsa nia tenke la’o ho distansia ne’ebé dook husi foho Matebian hodi ba vota iha Uatulari, Vikeke.

Iha momentu ne’ebá, molok loron votasaun, Francisco ne’ebé hakarak salva nia familia lori ona nia familia ba hela iha ai-laran iha parte Matebian.

Iha tempu votasaun, maske ho distansia ne’ebé dook, nia deside hodi tuun ba vila atu vota, tanba konsiente katak ninia votus sei determina mós destinu rai ida ne’e.

“Ha’u mai vota iha Uatulari, ha'u vota sente kontente ona mais ha'u fila ema taka dalan, entaun ha'u liu husi Uatukarbau mak ba Matebian," dehan nia.

Iha ninia viajen, Francisco mós haree milisia balun hahú sunu populasaun nia uma no nia mós rona kilat tarutu.

Filomena da Silva Mendonça (42) husi Postu Administrativu Maubisse, Munisipiu Ainaru ne’ebé iha momentu ne’ebá ho idade tinan 19 fó sasin kona-ba ameasa husi milisia sira iha sentru votasaun.

"Ami ba forma milisia sira ameasa dehan tenke hili Indonézia tanba sira monta ona granada iha fatin votasaun par ami labele vota, ne'ebé ita sente la hakmatek, mais ami fiar an, vota hotu fila mai milisia sira provoka ami iha dalan, to'o uma ami aruma sasan halai ba ai-laran," dehan Filomena.

Luis da Silva Amarál (62) husi Oekusse ne'ebé momentu ne'ebá nu'udar Poling Staf UNAMET iha aldeia Fomentu II, suku Komoro, konta kona-ba ameasa iha fatin votasaun.

Iha momentu ne’ebá, nia dehan, militar Indonézia haleu Sentru Votasaun no milisia sira kaer kilat hodi ameasa populasaun ne’ebé atu ba vota.

"Tuku 6 dadersan ami ho malae sira standby ona iha fatin votasaun. Bainhira ami hala’o atividade, milisia sira iha li’ur mós patroilla ba-mai no tiru nafatin ho objetivu ida atu ita-nia povu sira labele vota ba referendu, sira hakarak vota Indonézia."

"Maibé ita fó nafatin atensaun ba povu katak durante Indonézia ukun ita 24 anos sofrimentu barak mak ita hasoru, ita-nia direitu mós ema la rekoñese,” dehan nia.

Hafoin votasaun, Francisco ho pesoal UNAMET lori buletin ba iha edifisiu UNAMET iha Balide no sira fila ba uma hodi hein rezultadu.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31