DILI: Partidu opozisaun husi bloku Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) konsidera karta destituisaun ne'ebé Prezidente Parlamentu Nasionál lori ba Tribunál Rekursu (TR) atu halo fiskalizasaun abstratu la tuir dalan.
DILI: FALINTIL Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL) aplika duni regra rigoruzu ba ninia membru sira. Iha Segunda (11/12) iha kampaun Metinaro, Komandante Komponente Apoiu Servisu Tanente Coronel Punufanu lidera serimonia demisaun ba ninia membru ida.
DILI: Polisia Nasionál Timor Leste (PNTL) iha Sabadu (08/12) halo kapturasaun ba suspeitu na’in tolu ne’ebé deskonfia nu’udar autór hodi fasilita Tiago Guerra ho nia feen Chan Fong Fong halai ba Australia iha 7 Novembru 2017.
DILI: Tuir planu orsamentu retifikativu (OR) sei aprezenta iha plenária liu husi prosesu normal, iha tempu badak nia laran, hafoin hetan kontra iha diskusaun urjénsia.
DILI: Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres, haruka ona karta destituisaun deputadu bloku Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) nian ba Tribunál Rekursu hodi halo fiskalizasaun abstratu. Nune’e, hatama mós akuzasaun husi deputadu sira ne’e hasoru nia.
DILI: Aprezentasaun programa VII Governu ba daruak iha Parlamentu Nasionál, tuir planu sei partisipa diretamente husi Primeiru Ministru, Mari Alkatiri.
DILI: Atu hamenus asidente trafiku iha loron Natal no Tinan Foun, Polisia Nasionál Timor Leste (PNTL) Munsipiu Bakau implementa maneira ne’ebé diferente uitoan.
DILI: Xefe Estadu Maiór FALINTIL-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL), Majór Jenerál Lere Anan Timur hateten, bainhira Prezidente Repúblika foti desizaun ba situasaun ne'ebé la'o daudaun ne’e, laiha polítiku ida mak intervein desizaun ne’e.
DILI: Xefe Estadu Maior FALINTIL-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL), Majór Jenerál Lere Anan Timur, lamenta ho ema balun nia atitude ne’ebé aproveita situasaun polítika hodi fahe veteranu sira.
DILI: Prezidente Repúblika, Francisco Guterres ‘Lú-Olo’, reafirma katak, dala atu rezolve problema polítika iha Timor dala rua de’it, diálogu no konstituisaun.
DILI: Dokumentu ba programa VII Governu ne’ebé remata ona, entrega ona ba jurista hodi kontinua renova hafoin bele aprezenta iha Parlamentu Nasionál. Nune’e, labele akontese fali hanesan iha primeiru aprezentasaun.
DILI: Tua bele hamosu problema bainhira ema ne’ebé hemu la konsege atu kontrola an. Ida ne’e mak akontese ba komunidade ida ho inisial AG (31) ne’ebé ta’a nia primu Agustinho Soares (41) bainhira sira na’in rua hemu tua hamutuk.
DILI: Violensia ne’ebé akontese entre feto no mane hanesan la hotu hela de’it. Ida ne’e bale hatudu liu husi audensia julgamentu ne’ebé Tribunal Distrital Dili hala’o lorloron.
DILI: Prosesu formasaun Governu estagna iha fatin hafoin VII Governu la konsege hametin maioria parlamentár. Akontese ‘konflitu’ entre bloku rua, ne’ebé hotu-hotu tenta atu hetan podér ezekutivu nian.
Bloku rua iha diferensa kona-ba prosesu hirak ne’ebé la’o ona iha nasaun ne’e. Maibé, parte rua ne’e iha konkordánsia atu kria Governu Unidade Nasionál.
Partidu lima ne’ebé hetan asentu iha Parlamentu Nasionál, hatudu ona sira nia intensaun hodi hakarak atu kria bloku foun ne’ebé hamutuk kaer podér ezekutivu.
Bloku rua ne’e mós konkorda bainhira Prezidente Repúblika halo diálogu hodi bolu partidu lima ne’e hotu hodi harii governu unidade nasionál.
“Ami AMP nia haree kuandu Prezidente Repúblika bolu ami partidu lima hodi harii governu unidade nasionál, ami prontu atu tuir”, dehan Prezidente Bankada KHUNTO, Luis Roberto, iha Uma Fukun PN, horisehik.
Maski nune’e, importante mak Prezidente Repúblika bolu lider partidu tolu hanesan Xanana Gusmão, Taur Matan Ruak no José ‘Naimori’ Bukar. Bainhira iha konsensu no sira fó ona orientasaun deputadu 35 husi AMP prontu ezekuta sira na’in tolu nia orden.
Iha fatin hanesan, Prezidente Bankada PLP, Fidélis Magalhães, lakohi hakat liu kompeténsia Prezidente Repúblika nian hodi ko’alia kona-ba substánsia matéria.
Husu de’it ba Prezidente Repúblika atu imparsiál no sai hanesan aman hodi hakuak ba partidu polítiku hotu hodi kumpre no kumprimenta konstituisaun nune’e prosesu tomak tuir ninia dalan.
“Se ita mai iha situasaun ida ne'ebé bele fó dalan ba arranju polítiku foun ida ba governu unidade nasionál, ne’e etapa ida ba etapa seluk ke ita sei ba to’o iha ne'ebá”, dehan Fidélis.
Iha fatin hanesan, Vise-Prezidente Bankada Partidu Demokrátiku (PD), Luis Mendes Ribeiro hatete, atu reuni partidu lima ne’e ka lae husik hela ba Prezidente Repúblika atu halo desizaun.
Bainhira bolu partidu lima ne’e simu malu hodi harii governu unidade nasionál, PD prontu fo apoiu atu bele hakotu ona krize polítiku ne'ebé la’o daudaun hela iha nasaun ne’e.
“Sira husi AMP hakarak hari governu unidade nasionál ita fó apoiu”, tenik nia.
Nune’e, Prezidente Bankada FRETILIN, Francisco Miranda Branco hatete, prosesu sira ne’e di'ak liu entrega ba Xefe Estadu atu uza nia kompeténsia majistratura judisiáriu nian, hodi halo desizaun ne'ebé mais komprensivu.
Tanba ne’e, labele fó presaun ba Prezidente Repúblika atu halo desizaun. Husik hakmatek hodi uza kompeténsia tomak hodi halo diálogu ho sosiedade sivíl no parte relijioza sira atu bele husu ideia, nune’e bele foti desizaun ne'ebé la fó risku ba sosiedade.
Alkatiri Hein Xanana Hadi'a Sistema Governu
Entretantu, Primeiru Ministru, Mari Alkatiri, kontinua hein ninia kompadre Xanana Gusmão, bainhira fila sira sei tuur hamutuk hodi diskute hadi’a sistema servisu governasaun nian, nune’e bele servisu hamutuk dezenvolve nasaun ne’e ba oin.
“Ita presiza komprende malu no ha'u sei hein nafatin irmaun Xanana Gusmão, bainhira atu fila atu haree loloos no komprende malu”, deklara nia, iha edifísiu Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN), Fatuhada-Dili, horisehik.
Alkatiri esplika, bainhira VII Governu ukun nasaun ne’e osan laiha. Ne’e duni, presiza esforsu-aan atu koopera hamutuk hodi rezolve problema ne’ebé VII Governu enfrenta.
Presiza koopera malu entidade hotu-hotu atu labele fó kulpa ba malu, maibé tenke la’o hamutuk entre bloku opozisaun no bloku governu nian.
Tanba ne’e, Primeru Ministru, Mari Alkatiri, husu ba povu tomak liuliu funsionáriu sira labele laran taridu, tanba buat hotu sei tuir nia dalan.