Alkatiri Dehan Austrália Manan Featured

By INDEPENDENTE Agostu 14, 2019 4725
Alkatiri Alkatiri

DILI: Eis-Primeiru Ministru, Mari Alkatiri dehan, negosiasaun polítika entre Timor Leste ho Austrália atu halo ratifikasaun ba Akordu Delimitasaun Fronteira Marítima ho persentajen 70 : 30 konsidera Timor-Leste lakon.

Nune’e, iha klareza 70% ne’e atu fó ba sé tanba agora daudaun alterasaun lei lubuk ida.

“Ita fó 30% ba Austrália, entaun, nia maka manan 70% ne’e ha'u seidauk hatene ba sé tanba halo fali alterasaun ba lei lubuk ida” dehan nia, iha Maubara, Sesta (9/8).

Greater Sunrise Fahe 50% - 50% iha 2006

Entretantu, antes ne’e, iha loron 12 Janeiru 2006, Mari Alkatiri hanesan Primeiru Ministru no José Ramos Horta nu’udar Ministru Negósiu Estranjeiru (MNE) halo akordu Certain Maritime Agreement Timor Sea (CMATS) ho Governu Austrália hodi fahe lukru ba dezenvolvimentu Greater Sunrise 50 : 50 entre nasaun rua ne’e.

Tratadu CMATS ne’e asina husi Timor-Leste no Austrália atu fasilita esploitasaun petróleu no gás iha Tasi Timor iha área ne’ebé la parte husi JPDA. Tratadu ida ne’e ema rekoñese mós nu'udár “Akordu Sunrise”, tanba tratadu ida ne’e atu fahe reseita petróleu (upstream revenues) husi kampu Greater Sunrise ba nasaun tua ho hanesan (50:50).

Tratadu ne’e prevene Timor-Leste no Austrália atu ko’alia kona-ba fronteira marítima ka foti asuntu ne’e iha kualkér dalan ka liu hosi mekanizmu ruma. Tratadu ne’e blokeiu oportunidade ba Timor-Leste atu hetan nia direitu to’o kampu petróleu no gás maran ka fó obrigu katak sei laiha kualkér asaun hodi ko’alia kona-ba fronteira marítima durante períodu tinan 50 nia laran.

Pontu sira ne’ebé asina iha 12 Janeiru 2006:

Tratadu CMATS asina ona hosi Ministru Negósiu Estranjeiru Alexander Downer no José Ramos-Horta, iha Sydney.

  • Tratadu ida ne’e fahe reseita mina nian husi Greater Sunrise 50 : 50 entre Austrália no Timor-Leste.
  • Adia estabelesimentu fronteira marítima ida ba tinan 50 ka tinan lima bainhira esploitasaun ba mina iha Greater Sunrise hotu, konforme ida ne’ebé hotu uluk.
  • Fornese jurisdisaun koluna bé (ba atividade sira hanesan peska) ba Timor-Leste iha JPDA nia laran.

 Pontu importante sira ne’ebé asina iha Akordu Fronteira Tasi Timor Permanente iha 6 Marsu 2018:

  • Nasaun rua ne’e konkorda atu fahe rekursu minerál iha Greater Sunrise maibé negosiasaun sei kontinua la'o.
  • Austrália ofrese 80% rendimentu prosesamentu mina no gás iha Greater Sunrise ba Timor-Leste bainhira dada kadoras mina ba Darwin-Austrália.
  • Timor-Leste mós husu 70% rendimentu prosesamentu mina no gás iha Greater Sunrise ba Timor-Leste bainhira dada kadoras dada mai Timor-Leste.
Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV