Subsidiu $200 ba Uma-kain, PM Taur: ‘Balun Kontra mais Foti Hatama ba Bolsu’ Featured

By Cristina Ximenes Outubru 07, 2022 698
Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak. Foto:Dok. Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak. Foto:Dok.

DILI: Maske desizaun husi governu hodi fahe subsidiu $200 ba uma-kain hotu-hotu hamosu hanoin kontra balun, maibé Primeiru Ministru Taur Matan Ruak la preokupa. Ba Taur, sira ne’ebé lakohi simu subsidiu bele intrega fali ba ema seluk.

PM Taur hatete, orsamentu ba subsidiu tinan nia rohan ba uma-kain aprova ona iha orsamentu retifikativu tinan 2022, tan ne’e see mak lakohi hetan subsidiu refere bele intrega fali ba ema seluk.

"Agora see mak dehan nia lakohi, entrega. Se Provedór lakohi entrega fali ba ema kiak sira ne'e, mais (ho) konsiénsia, maibé ha'u haree balun ne'e ibun mak ko'alia (lakohi) maibé foti hatama daudauk ba bolsu," dehan Taur ba jornalista sira hafoin enkontru ho Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, iha Palasiu Prezidensiál Bairu-Pite, Kinta (06/10).

Taur fó ezemplu, uluk bainhira nia sei sai Prezidente Repúblika nia kontra pensaun vitalisia, maske nune’e nia kontinua foti pensaun refere no uza fali hodi fó bolsu estudu ba joven sira.

“Entaun sira bele halo tuir ida ne'e, la presiza ko'alia, prátika, se ema hotu mak sente katak nia iha liu kondisaun foti fó tiha ba viziñu. Enkuantu Sesta Bázika de'it mós Primeiru Ministru la simu, duké ko'alia, hanesan ema dehan hahalok ida vale liu fali ko'alia lia-fuan rihun ida. Entaun ne'e signifika iha espiritu sidadania no domin ba ema seluk,” dehan Taur.

Ba dekretu lei subsidiu nian, PM Taur hatete, governu sei haruka ba PR Horta, ho opsaun rua: Ida, universál maibé ema hotu-hotu ne'ebé iha kondisaun bele foti subsidiu no fó fali ba ema seluk ka bele rekuza atu simu; Rua, subsidiu ne’e fó de’it ba sira ne'ebé kiak.

Kona-ba dadus uma-kain nian, PM Taur hatete, nia mós preokupa ho dadus refere tanba maske sensu uma-kain atinze ona 99% maibé sei iha 1.2. Enkunatu iha dadus Sesta Bazika to'o 1.3 no 1.4.

"Sensus uma-kain fó númeru ida, maibé ita-nia Sesta Bázika ne'e númeru seluk, ne'e signifika ema balun iha kartaun eleitorál rua, balun tolu, bosok ita. Ha'u hanoin depois sensus remata KAK, PDHJ ajuda governu atu hetan see mak iha Sesta Bázika ne'e lohi hodi naok estadu, Xefe Suku ka Xefe Aldeia ka Ministru, sei buka ida ne'e," katak nia.

Molok ne’e, Deputada Bankada CNRT, Carmelita Caetano Moniz hatete, governu foti desizaun ba subsídiu $200 ba kada uma-kain la tuir Orsamentu Retifikativu ne'ebé mak PN aprova ona.

"Subsídiu fim do ano ba uma-kain iha Orsamentu Retifikativu aprova iha ne'e hatete katak ‘so fó ba família ne'ebé mak mais karensiadus, mukit, kbiit la'ek’, maibé dekretu-lei númeru 37/2022, de 25 Maiu, hatete buat oin seluk ida katak sei fahe universalmente ba ema hotu-hotu inklui Prezidente Repúblika, Deputadus, Primeiru Ministru, membru Governu, funsionáriu públiku, inklui ita hotu iha timor laran tomak ne'ebé mak iha família ita hotu direitu $200," dehan nia, iha PN.

Desizaun ne'e, tuir Carmelita hamosu injustisa, tanba hahú husi Prezidente Repúblika to'o funsionáriu públiku kada fulan Dezembru sempre hetan desimu terseiru ka gaji 13.

"Ita hotu hetan desimu terseiru mes ba aumenta tán $200 ne'e ka, justisa iha ne'ebé ka governu mak lakohi no laiha boa vontade atu buka dadus, ida ne'e labele, ida ne'e injustu," dehan nia.

Tanba ne'e nia husu governu atu haree didi'ak asuntu ida-ne'e, atu nune'e labele hamosu injustisa iha TL.

Iha fatin hanesan, Vise Prezidente PN, Maria Angelina Sarmento hatete, baze diskusaun husi Orsamentu Retifikativu ba subsídiu desimu terseiru ba família mais karensiadus.

"Nia fundamentu ne'e mak Parlamentu Nasionál aprova ho nosaun ida katak governu atu haree didi'ak agregadu famíliar ne'ebé mak mais karensiadus ne'ebé mak sira-nia reseitas uma-kain nian, sira ne'ebé nia saláriu la atinze $500 ba leten ka órgaun Titulares Soberania sira mós laiha direitu," dehan nia.

Tuir nia, governu halo buat ne’ebé sees husi saida mak PN aprova.

"Governu tenke mai jusitifika no hato'o iha nia relatóriu katak loos duni ema totál hanesan ne'e mak simu tanba razaun hanesan ne'e.”

Nia hatutan, PN aprova orsamentu ida ne'e ho hanoin katak governu so bele atribui subsídiu $200 ba uma-kain ne'ebé nia kondisaun ne'e vulneravel liu, karensiadus, kbiit la'ek tebes.

"Sira laiha kbiit atu bele iha osan entermus cash atu sustenta ka atu bele iha oportunidade atu hola ai-han, bepidas iha tempu Natál no tinan foun, ida ne'e mak objetivu ne'ebé mak Parlamentu Nasionál aprova".

Maibé, nia dehan, iha informasaun katak governu sei atribui $200 ba uma-kain hotu-hotu iha TL.

"Ne'e mak hau mós informalmente halo diskusaun ho membru Governu balun katak ‘ami-nia intensaun momentu ami aprova ne'e la'ós ida ne'e,’ Maibé agora governu mai ho razaun dehan ‘ita dezde uluk to'o agora ita problema ho baze dadus, ita-nia baze dadus ne'e laiha ida ne'ebé kredivel atu asegura katak númeru totál ema ne'ebé mais karensiadus iha Timor-Leste ne'e totál hanesan ne'e’," dehan nia.

Tan ne’e, Maria espera molok governu distribui subsídiu $200 ne'e bele iha ona dadus bazeia ba sensu uma-kain ne’ebé daudauk ne’e lao ona.

"Ami hein katak estatistika iha Ministériu Finansas nia okos sira bele koordena malu atu antes fin de Dezembru mak halo atribuisaun $200 karik dadus ne'e iha ona."

“Di'ak liu mak buat ne'ebé mak implementa ne'ebé bolu dehan diskriminasaun pozitiva katak ema ne'ebé mak merese duni mak iha direitu hetan, ne'ebé la merese la presiza hetan tanba sira-nia saláriu sufisiente ona. Se funsionáriu públiku sira mós sei hetan saláriu desimu terseiru, ne'e loos ona, bele kobre ona, tanba ninia intensaun hanesan, desimu terseiru ho subsídiu $200," dehan nia.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31