PN ho Governu Hahú Debate OJE 2023 iha Jeneralidade Featured

By Agustino Gama Novembru 07, 2022 286
Deputadu hamutuk ho Governu hahu debate ona Proposta Lei númeru 46/V(5) Kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan Fiskal 2023 iha Jeneralidade ho montante totál billiaun $3,16. Foto:Media MCAE. Deputadu hamutuk ho Governu hahu debate ona Proposta Lei númeru 46/V(5) Kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan Fiskal 2023 iha Jeneralidade ho montante totál billiaun $3,16. Foto:Media MCAE.

DILI: Governu no Parlamentu Nasionál (PN) liu husi sesaun Plenária iha loron segunda ohin (07/11), hahú debate ona Proposta Lei númeru 46/V(5) Kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan Fiskal 2023 iha Jeneralidade ho montante totál billiaun $3,16.

Tuir nota komunikadu ne'ebé Online INDEPENDENTE asesu, liu husi pajina ofisial Ministeriu Finansas (MF) haktuir katak, totál despesas globál billiaun $3,16 ne’e, kompostu husi Orsamentu Administrasaun Sentrál billiaun $2,8 (montante ne’e inklui ona Fundu Kombatentes Libertasaun Nasionál, billiaun $1). Orsamentu Seguransa Sosiál hetan alokasaun millaun $235,7 no RAEOA millaun $120.

Tanba iha Proposta OJE 2023 mak Primeira Proposta OJE ne’ebé Oitavu Governu Konstitusionál prepara bazeia ba regras orsamentál foun aprovadu husi Lei Enkuadramentu Orsamentál.

Proposta Orsamentu ne’e kontempla ona Orsamentu tuir Programa no alokasaun orsamentu ba prioridade nasionál ne’ebé mak defini ona iha Lei das Grandes Opções do Plano 2023 ne’ebé mak promulga husi Prezidente Repúblika, José Ramos Horta iha fulan juñu liubá.

"Proposta ne’e mai ho lema “Investimentu Produtivu no Kresimentu Inkluzivu ba Jerasaun Futuru”-aprezenta distribuisaun rekursu nasionál ne’ebé justu no ekuitativu hodi mellora prestasaun servisu, rekuperasaun ekonómiku no reziliénsia, promove kresimentu ekonómiku ida ne’ebé inkluzivu no sustentavel iha mediu prazu," haktuir komunikadu refere.

Ho nune'e, Iha Proposta OJE 2023, Governu aloka millaun $17 ba konstrusaun, reabilitasaun no manutensaun estrada no ponte sira iha área rurál.

Aleinde ne’e, Governu mós aloka millaun $15 ba konstrusaun estrada nasionál Pante Macassar no millaun $7,8 ba reabilitasaun estrada munisipál entre Laga no Baguia hamutuk kilometru 30, inklui mós inisiativa sira seluk ho intensaun atu kontinua implementa programa konstrusaun estrada, ponte no ligasaun rede elétrika nasionál iha territóriu laran tomak.

Enkuantu, atu garantia katak to’o iha 2030 populasaun sira hotu iha rai-laran iha asesu ba eletrisidade nasionál ho presu ne’ebé baratu no enerjia renovável ho eskala ki’ik liuhusi EDTL, iha proposta orsamentu ba tinan oin, Governu aloka ona millaun $118.

Entratantu, iha tinan oin, Governu mos aloka ona orsamentu millaun $25 hodi aselera diversifikasaun ekonomia, millaun $14,5 investe iha setór telekomunikasaun, millaun $6,4 hodi promove produsaun nasionál, millaun $2 aloka ba kriasaun balkaun úniku ba rejistu empreza no millaun $1,3 hodi harii parke indústria.

Governu mós investe millaun $21 iha setór agrikultura atu apoiu aumentu produsaun no produtividade ne’ebé sustentável ho intensaun atu redus pobreza, hasa’e seguransa alimentár no promove kresimentu ekonómiku iha área rurál. Millaun $3,6 ba sistema irrigasaun Laivai no millaun $2,6 ba Galata. Apoiu estensaun área agrikultura ho orsamentu alokadu millaun $2,6 no millaun $2,1 hodi dezenvolve zona agrikultura integradu iha área irrigasaun.

Kapitál Sosiál Hetan Alokasaun 36%

Distribuisaun Tetu Agregadu Orsamentu Administrasaun Sentrál iha OJE 2023, Setór Kapitál Sosiál ne’ebé inklui Saúde, Edukasaun no Protesaun Sosiál hetan alokasaun millaun $772 ka 36%. Setór ida-ne’e mak maiór benefisiariu husi finansiamentu Proposta OJE 2023. Ida-ne’e refleta importansia ne’ebé mak Governu fó ba iha asesu universál ba edukasaun ne’ebé kualidade (millaun $137), saúde (millaun $92) no protesaun sosiál (millaun $301), liuliu ba grupu vulneravel.

Governu propoin ba Parlamentu Nasionál orsamentu ho montante millaun $19,2 hodi implementa programa Bolsa da Mãe. Husi montante ne’e, millaun $5,3 sei aloka ba kontinuasaun programa inísiu no millaun $13,7 sei aloka ba espansaun Bolsa da Mãe Jerasaun Foun, ne’ebé nia objetivu mak atu apoiu inan isin-rua no mellora saúde no nutrisaun durante inísiu loron rihun-ida nomós apoiu labarik ho moras króniku no defisiénsia.

Enkuantu iha Proposta OJE 2023 ne’e formula bazeia ba Objetivu Estratejiku husi Oitavu Governu Konstitusionál ne’ebé nia objetivu atu fornese sidadaun sira: 1) Oportunidade atu iha moris saudável, seguru no moris naruk; 2) Asesu ba konesimentu, teknolojia no inovasaun; no 3) Asesu ba rekursu sufisiente hodi garantia vida moris ida ne’ebé dignu.

Aleinde, Liuhusi Proposta OJE 2023, Governu propoin ba Parlamentu Nasionál atu hasa’e impostu seletivu konsumu foun ne’ebé inklui, 10% impostu ba karreta ho valór liu US $10.000, 20% ba karreta ho valór liu US $25.000, 30% ba karreta ho valór liu US $50.000, Aumentu iha impostu konsumu ba tabaku no produtu tabaku seluk husi US $50 kada kilograma sa’e ba US $100 kada kilograma, Impostu konsumu foun US $1.00 kada kilograma ba masi-midar

Introdusaun impostu konsumu foun ho valór US $3 kada litru ba bebida asukarada (Fanta, Coca-Cola, Sunkist, Sprite no sst). Ida-ne’e Governu introdus atu proteje sidadaun sira nia saúde públiku.

Aleinde ne’e, Governu mós propoin atu hasa’e impostu importasaun husi 2,5% ba 5%.

Liuhusi introdusaun impostu hirak ne’e, Governu halo projesaun katak reseitas doméstika sei sa’e husi millaun $153,7 iha 2022, ba millaun $174,9 iha 2023.

Entratantu iha Sesaun Plenária ne’e prezide husi Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopes, akompaña husi membrus Meza Parlamentu Nasionál ho prezensa husi Primeiru-Ministru, Jenerál Taur Matan Ruak, Ministru Finansas, Rui Gomes, inklui Membrus Oitavu Governu Konstitusionál.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31