PM Xanana kontente membru ASEAN hotu simu TL nia adezaun Featured

By Cesarina de Carvalho Maiu 29, 2025 234
Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão. Foto:Dok. Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão. Foto:Dok.

DILI: Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, hato’o ninia sentimentu ksolok ho estadu membru ASEAN ne’ebé espresa sira-nia vontade no dispozisaun hodi simu Timor-Leste sai nu’udar membru permanente ba da-11.

Timor-Leste sei hetan admisaun formál hanesan membru ASEAN nian durante Simeira husi Xefes Estadu no Governu ba dala 47, ne'ebé marka ba Outubru 2025, iha Kuala lumpur.

"Kontente tebtebes, tanba rai hotu-hotu espresa sira-nia vontade, sira-nia dispozisaun atu simu Timor-Leste nu'udar membru ASEAN, ne'ebé sira hotu husu hadi'a didi'ak ba, prepara ona fatin ba hodi ita iha Outubru bele sai ofisiálmente membru ASEAN," dehan PM Xanana iha Aeroportu Internasionál Nicolau Lobato, Kuarta (28/05).

Ho nune’e, PM Xanana husu ba Parlamentu Nasionál atu haree lei ka rezolusaun ruma ne'ebé presiza liu husi PN tenke aprova lalais.

"Prezidente Parlamentu mós iha ne'ebá , iha ne'ebá mós fó hatene ona ba nia, i Parlamentar iha ne'e mós sei fó hatene katak buat hotu ne'ebé presiza liu husi Parlamentu hanesan Lei karik ka rezolusaun ruma ne'ebé tenke liu husi ne'ebá, favor ida hakas an ba hodi aprova lalais tiha," Xefe Governu ne’e husu.

PM ne’e husu mós ba membru Governu sira atu haree didi'ak saida mak presiza halo iha Ministériu molok sai membru ofisiál ba plenu ASEAN.

"Semana mai ne'e atu haree ona iha Ministériu sira ne'e buat saida mak seidauk, ita haree, hodi hela fulan haat ne'e, ita tenke preparadu atu iha Outubru ita bele sente katak ita membru plenu Asean ninia."

“Tanba ASEAN nu'udar família, rai ida ‘o labele avansa se o nia sorin ne'e mós la avansa’, tanba ne'e mak kooperasaun tenke sai di'ak liu tán iha área hotu-hotu.”

TL seidauk prontu tama ASEAN

Direitór Ezekutivu Asia Justice And Rights (AJAR), José Luís de Oliveira la aseita TL sai membru permanente ASEAN tanba TL seidauk prontu.

"Ha'u la aseita Timor-Leste tama membru permanente ASEAN, tanba ita seidauk prontu. Ida mak sistema judisiariu ne'e rasik, ita-nia estabilidade polítika mós laiha, korupsaun buras. Serake ita tama ASEAN, ema mai ne'e kong kali kong, horut ita-nia osan sai hotu, depois ema mak explora ita nakonu," dehan J.Luís.

Tuir nia, benefisiu husi adezaun ne’e ba TL laiha, so benefisiu ba de’it diplomata sira, tanba sira sei badiu tun-sa'e hodi partisipa iha enkontru sira.

“Tanba parte ida bainhira Timor-Leste tama ASEAN ne'e tenke partisipa iha enkontru sira ne'e, sira iha Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) kontente tanba sira sai ba rai li'ur hela de'it.”

"Enkuantu ba ita-nia rain, ekonómia, ita sei sai vitíma iha ne'e, tanba ita-nia kapasidade ekonómia, bainhira ita tama ba ASEAN nu'udar plataforma kooperasaun ekonómia, ne'e lá'os polítiku, la hanesan ho Uniaun Europeia."

“Se Timor-Leste atu tama ASEAN estudu viabilidade ida ne'ebé tenke forte kona-ba ekonómia ne'e tenke iha. Vantazen no dezvantazen ekonómia saida? Saida mak ita atu faan iha ASEAN, traballadór hira mak atu haruka ba ASEAN?.”

"Ita haruka traballadór ba Austrália, Korea tanba ema kasian ita, la'ós tanba ita atu ba kompete ho ASEAN, ita ba servisu iha Indonézia ka servisu iha Malázia, ema mak sei mai iha Timor-Leste," dehan nia.

Bainhira Timor-Leste tama ASEAN, entermus ekonómia, tenke kapitál ne'ebé livre.

“Agora kapitál ne'ebé? Osan mina atu maran ona, alternativu seluk mós laiha. Ita dehan kafé, ne'e kapasidade produtu mós kiik, ne'eduni buat barak la'ós de'it tama ASEAN depois ita ba meeting tuun-sa'e, gasta osan perdiem, diplomata sira enkontru iha otél ida ba otél ida, la'ós de'it ida ne'e."

"Se ita tama ASEAN ita tenke hatene klaru, ita-nia benifisiu saida ba ita-nia ekonómia? Ita-nia povu hetan benifisiu saida? Tenke klaru, la'ós ita tama ASEAN benifisiu ne'e ba diplomata sira," katak nia.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV