Lakon Fatin, Uma-kain Lima Toba iha Tasi-ibun Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Abril 26, 2024 1595
Membru uma-kain lima ne’ebé sai vitima ba eviksaun husi governu deside hodi hela de’it iha tasi-ibun area Bidau, tanba laiha fatin ba sira atu hela, Kinta (25/04). FOTO: INDEPENDENTE/Mariano Mendonça. Membru uma-kain lima ne’ebé sai vitima ba eviksaun husi governu deside hodi hela de’it iha tasi-ibun area Bidau, tanba laiha fatin ba sira atu hela, Kinta (25/04). FOTO: INDEPENDENTE/Mariano Mendonça.

DILI: Uma-kain lima ne’ebé sofre eviksaun obrigatoriu husi ekipa konjunta ne’ebé lidera husi Sekretariu Estadu Asuntu Toponomia no Organizasaun Urbana, iha area Bidau Santa Ana, deside hodi hela iha tasi-ibun.

Desizaun ne’e uma-kain lima foti ho razaun sira laiha fatin atu bele hela.

Vitima eviksaun, Amelia dos Santos (45) hatete, besik semana ida ona sira hela iha tasi-ibun area Bidau nian tanba sira laiha fatin atu ba hela, tan ne’e sira hein bainhira mak governu mai lori sira ba iha fatin ne’ebé governu

"Durante loron lima ka neen ona ne'e ami toba de'it iha tasi ibun ne'e. Ami-nia familia sira mós iha, maibé sira mós ema barak ho oan sira barak, ami barak ba tan la di'ak, ami mós iha sentimentu. Entaun ami uma-kain lima durante ne'e toba de'it iha tasi-ibun ne'e, ami tein no haan mós iha ne'e," dehan Amelia iha tasi-ibun area Bidau, Kinta (25/04).

Tuir Amelia, bainhira kalan, sira nahe de’it biti no kulsaun iha rai henek leten hodi toba.

"Agora atu hela nafatin iha ne'e ka governu mak atu lori ami ba iha ne'ebé mós ami la hatene, ne'e tenkeser sira mak kria kondisaun, ba buka fatin ba ami hela netik, naran katak besik par ami-nia oan sira ba eskola, tanba ami-nia hela fatin mak ida ne'e de'it," nia dehan.

Amelia hatete, nia hela iha fatin ne’ebé kona eviksaun ne’e desde tinan 1981.

"Ami-nia preokupasaun mak liu-liu fatin ne'e de'it, estadu se hanoin karik lori hahán ruma mai ami haan hodi hein iha ne'e to'o sira buka fatin ba ami hela de'it.”

Amelia konta, iha 7 Fevereiru liu ba, ekipa husi Governu mai foti dadus maibé la mensiona katak atu halo eviksaun.

"Sira dehan ‘ama ami agora mai ne'e foti dadus’. Ne'e mak ha'u husu ‘foti dadus kona-ba saida? Maun sira mai ne'e foti dadus ami sai karik?’. Sira dehan ‘laiha, tia sira sai ka la sai mós ami foti dadus de'it, ne'e ami la hatene."

"Sira obriga ha'u atu fó naran, depois dehan ‘ama asina’, ne'ebé ha'u dehan ‘ha'u la eskola’. Entaun sira dehan ‘ama hamrik iha ne’ebá ha'u hasai foto’. Ne'ebé sira obriga de'it, pasiensia ha'u hamrik iha ne’ebá sira konsege hasai duni foto. Ha'u hanesan inan-feto ida beik-teen la hatene buat ida."

“Sira hasai tiha foto langsaung hakerek næumor ho tinta ba uma nia didin lolon. Ida ne'e de'it.”

Liu tiha ida ne’e, Amelia hatutan, ekipa mai tan hodi lori karta notifikasaun no obriga nia atu asina karta refere.

"Iha momentu ne’ebá ha'u-nia katuas (laen) mate atu halo aifuna fulan tolu nian, ha'u prepara mai tuur iha ha'u-nia maun nia uma atu ba Baukau, derrepente sira to'o mai dehan ‘agora ami notifika imi ne'e imi tenke asina’,” faluk ne’e konta.

Tanba lee la hatene, Amelia husu ba nia oan atu lee nune’e nia bele rona, no nia sente hakfodak bainhira iha karta laran ne’e fó ultimatu ba nia atu tenke sai husi nia uma.

"Entaun ha'u dehan ha'u lakohi asina, entaun sira dehan sei mai halo dialogu ho ami tanba rai ne'e estadu ninian.”

Maske nune’e, Amelia ho komunidade sira seluk lakohi asina notifikasaun refere to’o ekipa mós fila tiha.

Iha loron 18 Abríl, ekipa ne’ebé lidera husi SEATOU hahú tuun hodi sobu uma iha area Bidau Santa Ana, inklui mós Amelia nia uma.

"Ami seidauk aruma sasan sira langsaung mai para liu iha ne'e, polísia ho forsa sira mai dehan ‘Anoi ho ama sira aruma sasan ona orsida mai ne'e sapurata de'it’, ne'e mós ami la hatan, nonok tuur de'it.”

“Iha tuku 9 sira komesa tama sobu ona. Ha'u hamrik dehan hanesan ne'e ‘maun sira ha'u feto faluk, ha'u-nia katuas (kaben) foin mate, ha'u-nia oan na'in rua eskola hotu, ida UNTL no ida UNITAL, ha'u laiha fatin, mak ne'e de'it ona, mais pelumenus maun sira fó kuartu ida mós laiha buat ida, par ha'u tuur ha'u-nia oan na'in rua ba eskola, tanba ha'u mós ki'ak no feto faluk’."

“Agora sira hatan dehan ‘ne'e orientasaun estadu, ne'ebé hakarak ka lakohi tenke hamamuk’. Bele tanis mós sees aan, husik sira sobu, povu ne'e hanesan loos animal ida ke sira la konsidera.”

"Ami-nia sasán sira ami dehan hein oan sira mai mai mak hasai, ne'e mós sira hasai soe hela tiha ba iha tasi ibun, momentu ne’ebá udan loron to'o kalan, ami-nia sasán soe hela de'it iha ne'e udan kona oan sira-nia dokumentu mós bokon hotu, hahán hotu soe hela de'it," dehan Amelia ho triste.

SEPS sei fó apoiu emerjensia

Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl, Domingos Mariano Reis hatete, governu nafatin fó solidariedade ba komunidade, liu-liu ferik-katuas, inan isin-rua no inan ho bebé, ne’ebé lakon sira-nia uma.

SEPS, nia dehan, sei fó apoiu pakote emerjénsia ba inan-aman hirak ne’ebé ho idade boot, inan fó susu, inan isin-rua no defisiénsia sira.

“Ita fó solidariedade liu husi apoiu pakote ba komunidade vítima husi evikasaun, tanba sira oferese ona sira-nia hela fatin ba evikasaun, signifika sira kontinua hodi redús dezastre iha Dili, tanba ita hotu akompaña tinan-tinan kauza husi uma balun ne’ebé konstrui rabat malu la fó espasu bee atu halai, ida ne’e mós hamosu inundasaun,” dehan Domingos ba jornalista sira, iha edifiu Autoridade Protesaun Sivil, Kaikoli, Kinta (25/04).

Maske governu sobu komunidade nia uma, maibé governu mós iha responsabilidade atu oinsa responde emerjénsia ba vítima sira.

 “Ami fó apoiu emerjensia, ami laos atu halo uma ba vítima eviksaun sira, tanba ida ne’e la’ós knar ami nian, tanba dekretu lei númeru 7/2021 hatete ona autoridade protesaun sivíl atu fó asisténsia ba vitima sira bainhira hetan dezastre naturais,” dehan nia.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Segunda, 29 Abril 2024 17:29

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31