Kanalizasaun no tanki kiik, razaun BTL seidauk forñese bee-moos ba Bedois Featured

By Delfina Borges Abril 15, 2025 506
Diretór Operadór Manutensau Bee Timor-Leste, Empreza Públika, Aleixo dos Santos. Foto:INDEPENDENTE. Diretór Operadór Manutensau Bee Timor-Leste, Empreza Públika, Aleixo dos Santos. Foto:INDEPENDENTE.

DILI: Problema sistema kanalizasaun no tanki ne’ebé kiik, razaun Bee Timor Leste, Empreza Públiku, (BTL,E.P)  seidauk bele forñese bee-moos ba komunidade, aldeia Bedois, Suku Camea, Postu Administrativu Cristu rei, Munisípiu Dili.

Diretór Operadór Manutensau Bee Timor-Leste, Empreza Públika, Aleixo dos Santos hatete, ligadu ho preokupasaun komunidade Bedois la asesu ba bee-moos, tanba problema sistema kanalizasaun no tanki ne’ebé kiik.

“Área terminál Becora ho Bedois asesu bee-moos perfurasaun mai husi Jendalan nian, tanbà ne'e tenki kanaliza tau bomba hodi bee ne'e fila-fali ba iha tanki rezervatoriu ida ho medidda 27 metru kúbiku, ida iha area Fatu-ahi nian, depois mak distribui fila-fali ba iha area terminal Bekora no mós ba iha area parte Bedois sorin mai to'o iha ita nia Parokia nian. Bee seidauk to'o ba iha komunidade sira, tanbà kapasidade tanki ne'e mós kiik, sistema ne'ebé eziste tuan teb-tebes. Ho tanki ne'ebe no Sistema tuan nian, tanbà ne'e mak ita seidauk forñese bee-moos ba komunidade sira,” dehan nia ba Jornalista INDEPENDENTE, iha edifisiu BTL.EP, segunda (14/04).

Maske nune’e, BTL, iha korajen, iha planu, atu nune'e fornese bee diak ba komunidade sira hotu iha Dili laran tomak.

“Ita nia planu dezeñu kompletu ona, maibé seidauk implementa iha area Dili nian, liu-liu parte leste ninia, espera iha tinan oin mai, ita nia Governu bele aloka orsamentu, atu nune'e ita bele implementa projetu sira ne'e hodi komunidade sira iha parte Bedois to'o mai iha terminal, Becusse, Sabraka-Laran, bele asesu hotu ba bee-moos ho diak,” Nia relata.

Tanba, durante ne'e iha area Becora bele dehan katak komunidade sira asesu bee, maibé menus teb-tebes.

 “Komunidade Becora asesu bee menus tebes, tanbá ita nia rekursu mós menus iha parte leste nian,”Nia subliña.

Alende ne’e, BTL,E.P, instala bee-moos iha fatin rua hanesan parte Leste Becora no Bedois nian no bee ida mai husi Benamau.

“Bee ida mai husi Benamau ita sei mellora, kanu 6 inci no 8 inci, tau iha ponte sorin-sorin, hodi bele dada bee mai iha ita nia komunidade, maibé ida ne'e seidauk hadi’a, tanbà ita nia kanu sira iha parte bee ulun ne'e, ita nia komunidade no populasaun sira halo kuak kanu arbiru deit, ida ne'e mak impaktu ba presaun sira iha ne'ebà, no mós ita labele lori bee, ida ne'e to'o mai iha komunidade hotu,” Diretor Aleixo relata.

Nia afirma, bainhira mellora hotu diak ona, espera katak iha area terminal no Bedois bele asesu bee-moos.

“Ita mellora ho diak, maka hau espera katak iha area Terminal Becora no Bedois bele asesu bee-moos ho diak,” Nia haktuir.

Tanba, BTL,E.P iha lei tarifariu ne'ebé hanesan ema sira asesu bee la tuir regras no prosedimentu sei iha sansaun ba sira.

“Ami iha ona Lei tarifariu, ema sira uza bee la tuir regras no prosedimentu sei iha sansaun, hare informasaun liu husi brosura no dekretu lei sira ne'ebé iha ita boot sira bele asesu iha ne'ebà atu bele hatene,” Nia deklara.

Nia informa, kada loron ekipa BTL,E.P halo sosializasaun fatin-fatin sira ne'e, esplika ona ba  komunidade no maluk sira hotu kona-ba lei tarifariu ne’e no regras sira seluk.

“Kunadu ita la halo ligasaun tuir prosedimentu ne'ebé iha lei ida ne'e sei fó sansaun,” Nia salienta.

Kona-ba fundu ba BTL,E.P, nia informa,  fundus ba tinan ida ne'e, implementasaun foun ne'ebé ohin temi ba tinan ida ne'e, laiha alokasaun orsamentu ba Dili. Maibé orsamentu ba operasaun manutensaun deit, atu bele jere kona-ba sistema kanalizasaun sira ne'ebe eziste, hodi nune'e bele asesu bee.

“Kuandu ita hakarak investe bee diak ba komunidade sira, signifika ita tenki hadia sistema sira ne'e hotu, liu-liu iha parte Leste ninian,” Kata nia.

Nune'e, Orsamentu ba operasaun Manutensaun nian deit, no mós manajamentu ba iha BTL nian deit.

“Tinan ida ne'e ita nia Ministeriu aloka orsamentu mai BTL,E.P ho montante $10 milloes. Ita tinan ida ne'e alargadu la’o hamutuk ho alarkamentu estrada iha fatin-fatin ne'e lao hamutuk Eletrisidade Timor-Leste (EDTL EP), BTL,E.P, no Ministeriu Obras Públika (MOP) la’o hamutuk bele mellora sistema sira ne'ebé agora impaktu husi estrada ne'e, aproveita ida ne'e hodi hadia sistema sira, nune'e bele fornese bee diak ba ita nia komunidade iha Dili laran nomós ita iha kordenador BTL,E.P responsabilidade  ba munidipiu sira, iha munisipiu hadi’a nafain ba obra manutensaun nian,” Nia relata.

Molok ne’e, Porta Voz Komunidade aldeia bedois, Jose Ximenes hatete, komunidade aldeia Bedois susar ba bee-moos ho tinan naruk ona, dezde tempu Indonézia nia tempu too mai Timor Leste ukun an, maibé Estadu seidauk fura bee ba komunidade.

“Ami komunidade Bedois ne'e hatete, kanu transmisaun ne'ebé mai husi mota ulun Bekora ne'e, BTL presiza hadi’a atu nune'e povu bele asesu ba bee moos. Uluk kanu tranzmisaun husi mota ulun mai Bedois, liuhusi terminal, maibé ami ezijénsia ba BTL nunka tau konsiderasaun. Governu troka malu dala hira ona, mais komunidade Aldeia sempre preokupa ba bee moos,” dehan Porta-voz Jose Ximenes liu husi konferénsia imprensa, iha Sede Aldeia Bedois, Kinta (10/04).

Tuir nia, Problema boot iha aldeia Bedois ne'e maka ba Bee, tanba bee balun ne'ebé fura iha Bedois ne'e, kompañia balun maka hanesan asaun Solidariedade fó ba komunidade hodi fura iha ne'e, mais Estadu to'o agora seidauk fura bee ba iha komunidade sira iha aldeia ne’e.

“Ita nia komunidade Bedois ne'ebé maka funsionáriu no ema ne'ebé iha osan, bele sosa bee no fura bee, maibé komunidade sira ne’ebe ekonómia la sufisiente ne’e bele atu asesu ba bee-moos, tanba laiha osan atu sosa bee-moos lor-loron,” katak nia.

Tuir portavós Jose katak, tempu udan hanesan ne'e, oportunidade ba komunidade sira ba fase roupa, kuru bee iha mota laran, iha area Bedois nian. Ida ne’e maka situasaun komunidade Bedois hasoru.

“Atu kontrola ba bee husi mota ulun Bekora mai to'o iha terminal no Bedois ne'e, kompeténsia Autoridade komunitaria maka halo ida ne'e, la'ós kompeténsia komunidade, maibé realidade Autoridade Xefe Aldeia no delegadu la iha hotu,” nia akresenta.

Tanba ne'e, aldeia komunidade Bedois kontinua ezije BTL loron-loron atu hadi'a kanu transmisaun husi mota ulun mai iha area Bedois, atu nune’e bele fornese bee ba komunidade sira.

“BTL mai iha ne'e, fó hatene de'it katak, ami dada bee ba komunidade atu selu, maibé bee ida la iha. Tanba ne'e presiza hadi'a uluk kanu transmisaun ne'e mai tau iha fatin ida, depois maka halo tranferensia ba komunidade nian uma sira, maibé ida ne'e la akontese,” Nia hateten.

Iha sorin seluk, Xefe Suku Camea, Matos da Costa hatete, komunidade nia preokupasaun ba iha bee-moos la inklui iha Programa Nasional Dezenvolvimentu Suku (PNDS).

“Perfurasaun bee moos ne'e, mata dalan Programa Nasional Dezenvolvimentu Suku (PNDS) la fó, tenke halo koordenasaun Ministériu ketak ida, entaun buat ida ne'e maka hadi'a ka halo mudansa prioridade ba aldeia seluk, mais dehan PNDS la tama iha aldeia Bedois ne'e informasaun falsu, tanbà ne'e ami husu para informasaun ne'e tenke iha relasaun ho ami nia servisu,” Dehan Xefe suku Camea.

Tuir nia katak, komunidade sira preokupa Bee moos la tama iha aldeia Bedois no xefe aldeia la iha fatin programa PNDS  orsamentu aloka fali ba fatin seluk, ne’e Informasaun falsu.

Tanba, durante ne'e la'ós komunidade Bedois de’it maka halerik ba bee, maibé komunidade balun uza de'it udan bee, Bedois pelumenus bee uitoan iha, bee iha ne'e komunidade Bedois sei moris to'o agora ne'e. Se bee la iha entaun ema la hela iha fatin ne'ebá.

Nia afirma, iha Bedois ne'e Parókia Bedois apoiu Bee ba komunidade iha ne'ebá inklui governu mós fó, maibé problema sistema kanalizasaun maka la di'ak, entaun Bee komunidade balun hetan no balun la hetan, mais bee ba hela.

Tanba, perfurasaun iha sede suku Camea sa’e ba ne'e, ba duni aldeia haat, Terminal, Fatuk Francisco, Bedois no Aile-hun, maibé tanba sistema koligasaun la di'ak entaun balun la hetan bee.

“Komunidade ezijénsia husu atu halo perfurasaun bee ita tau ba iha PNDS, maibé iha mata-dalan PNSD la autoriza, tanba tenke halo fali koordenasaun Ministériu Obra Públikas atravesa husi BTL,BTL tenke fó lisensa, tanba tuir lei umanu ne'e la bele halo ona perfurasaun,”Nia konklui.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tersa, 15 Abril 2025 11:36

Independente Digital TV

Follow us on Facebook

Kalendariu Notisia

« April 2025 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30