“Funu” Entre AMP: Eis Komandante “Rende” Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Dezembru 05, 2019 5924
Deputadu CNRT ho PM Taur Matan halo deskusaun ba OJE 2020 iha Parlamentu Nasional. Deputadu CNRT ho PM Taur Matan halo deskusaun ba OJE 2020 iha Parlamentu Nasional.

DILI: Maioria iha Parlamentu Nasionál la’os sai benefisiu, maibé sai fali fatuk ne’ebé satan ain. Governu ne’ebé moris husi bloku Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) hamriik iha oin hodi taka metin dalan. Eis Komandante ne’e mós “hiit nia liman rua”. Taur Matan Ruak ikus mai “rende” duni.

Nu’udar governu ne’ebé hetan apoiu husi bankada maioria iha Parlamentu Nasionál (PN), loloos la defisil ba governu atu ninia programa bele pasa. Maibé, governu AMP ne’ebé lidera husi Primeiru Ministru Taur Matan Ruak, hetan fila fali impedimentu husi ninia “apoiante” rasik iha PN.

Iha Segunda (02/12), governu AMP hahú halo aprezentasaun ba proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2020. Hahú kedan iha loron dahuluk, mosu ona sinal “kontra” husi deputadu AMP sira. Loloos sinal kontra ne’e mosu ona bainhira governu haruka proposta OJE 2020 ba PN.

Iha loron daruak, Tersa (03/12), deputadu sira husi AMP husu ba governu ne’ebé sira forma atu lori fila fali proposta OJE 2020 hodi hadia hafoin bele lori hikas ba PN atu diskuti no aprova.

Vise Prezidente PN husi partidu KHUNTO, Luis Roberto da Silva husu ba PM Taur atu dada fila proposta OJE 2020 no hadia hafoin lori fila ba PN.

“Ami husi bankada governu husu ba PM atu dada fali orsamentu, tanba prosesu mak la’o hanesan ne’e, par proposta ne’e fila ba forum mak deside, maske komisaun lubuk ida mak iha momentu ne’ebá atu devolve kedas, maibé desizaun aas liu mak plenaria, tanba ne’e molok tama ba vota jeneralidade ami husu PM atu dada fila par hadia tiha mak lori mai iha PN,” dehan deputadu ne’e.

Iha fatin hanesan, Prezidente Bankada CNRT Duarte Nunes afirma pedidu husi deputadu KHUNTO.

Prezidente Bankada CNRT ne’e mós husu ba PM Taur atu retira proposta OJE 2020.

“Primeiru Ministru ami entrega fila-fali ba ita-boot, kompetensia iha ita-boot nian tomak atu deside,” dehan nia.

Deputadu husi PLP, Noé da silva “Buka Tuir” apoiu mós atu governu retira proposta OJE no hadia mak lori fali mai PN.

Entretantu, Deputada CNRT Carmelita Moniz konsidera saida mak deputadu AMP sira hatudu ne’e nu’udar ezemplu boot ida katak deputadu AMP sira reprezenta duni povu, tau nasaun nia interese aas liu duke interese partidu nian.

Reasaun husi deputadu AMP ne’e halo PM Taur admira, tanba konsidera foin ba dahuluk bankada ne’ebé apoiu governu kontra programa governu nian.

“Daudaun ne’e ha’u haree oin seluk, própriu parlamentár ne’ebé sustenta governu kontra, sa tan opozisaun, ida ne’e hanesan aumenta funu no oportunidade ida sei kria atu ba oin dalan saida mak governu atu la’o tuir no haree saida mak la di'ak,” deklara PM Taur durante diskusaun proposta OJE 2020 iha PN, Tersa (03/12).

Maske nune’e, Xefe Governu ne’e konsidera ida ne’e nu’udar lisaun boot ba demokrasia.

Hafoin retira proposta OJE 2020, ba jornalista sira, PM Taur dehan, governu deside retira OJE 2020 tanba debate durante loron rua deputadu sira preokupa ba volume OJE no ezekusaun.

“Durante loron rua debete (proposta) orsamentu jeral estadu 2020, deputadu sira preokupa volume OJE no ezekusaun, tanba ita tenke halo duni redusaun.”

“Ha’u hanoin ida ne’e inovasaun di’ak ida, tanba deputadu hotu-hotu bele fó apoiu ideia atu bele ajuda hadia, tanba ne’e ha’u hanoin ida ne’e pozitivu tebes, tanba ita-nia nasaun demokrasia,” dehan PM Taur.

Kona-ba redusaun ba montante OJE 2020, PM Taur dehan, sei fó impaktu ba programa prioridade governu AMP.

“Ita halo redusaun ba proposta OJE 2020 sei fó impaktu (ba programa governu), tanba normalmente ita hasai de’it dollar ida mós sei iha influensia, sa tan ita halo redusaun ba miloes. Tanba deputadu sira-nia Ideia mak tenke halo redusaun ba OJE 2020, maibé atu halo redusaun ba hira sei lori fali mai iha PN, ita-boot sira sei hatene,” dehan PM Taur.

Bele Akontese Duadesimu

Entretantu, Prezidente PN Arão Noe de Jesus dehan, iha sujestaun barak husi deputadu bankada hotu-hotu atu governu retira proposta OJE 2020 hodi ba hadia fila fali.

“Ita haree ba legalidade tuir artigu 95 rezimentu (PN) númeru 2 katak autór lei bele dada fila-fali to’o votasaun jeneralidade, tanba ne’e mak dalan sei iha autor lei bele dada,” informa nia.

Nia hatete, PM Taur deklara retira proposta OJE 2020 no promete sei aprezenta fila fali ba PN iha 13 Dezembru tinan ne’e.

“Ha’u agradese o nome parlamentu, tanba atu reitra ne’e só autor mak bele halo deklarasaun. Parlamentu labele haruka fila-fali, ne’e laiha dalan,” nia esplika.

Hatan kona-ba karik governu retira proposta OJE 2020 ne’e sei fó impaktu ba ekonomia rai laran, Arão dehan, laiha impaktu tanba OJE 2019 sei iha, no OJE 2020 foin bele hahú implementa iha Janeiru tinan oin.

“Ha’u hanoin laiha impaktu (ba) ekonomia iha rai laran tanba agora ita sei iha osan to’o Dezembru (2019) mak foin hotu, katak Janeiru (2020) mak foin bele hahú orsamentu foun,” dehan nia.

Maske nune’e, Arão dehan, retira proposta OJE 2020 ne’e bele hamosu duadesimu ba fulan Janeiru 2020, tanba prosesu debate proposta OJE to’o haruka ba Prezidente Repúblika hodi promulga ka veta sei haan tempu.

“Bele akontese duadesimu,” dehan nia.

“OJE 2020 Narnaran de’it”

Deputadu husi bankada KHUNTO konsidera proposta OJE 2020 ne’ebé governu AMP aprezenta ba Parlamentu Nasionál narnaran de’it tanba la deskreve konkretamente montante orsamentu ne’ebé aloka ba kada departamentu no atividade saida mak atu hala’o.

“Ha’u haree katak deskrisaun ba atividade balun asal-asalan, naran hatuur, tanba iha livru OJE la deskreve konkertamente osan hira mak aloka ba departamentu idaidak no atividade saida?,” dehan nia durante diskusaun proposta OJE 2020 iha PN, Tersa (03/12).

Ho situasaun ne’e, nia hatutan, bele iha posibilidade akontese manipulasaun orsamentu husi pesoal ne’ebé responsabilidade bat rata asuntu finansas.

“Aloksaun orsamentu hanesan ne’e la fó marjen realistiku kona-ba kapasidade planu no implementasaun tanba buat hotu orijente de’it,” dehan nia.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV