FRETILIN Esplika Akuzasaun CNRT: Laiha Evidensia, Kazu Arkiva Ona Featured

By Aquino Gomes Jullu 01, 2020 1840
FRETILIN FRETILIN

DILI: Bankada FRETILIN konsidera akuzasaun husi deputadu bankada CNRT hasoru Sekretariu Jeral FRETILIN, Marí Alkatiri, la vale, tanba kazu ne’e tribunal iha Estadu Unidus Amerika (EUA) arkiva ona tanba laiha evidensia.

Reprezenta Bankada FRETILIN, Deputadu Joaquim dos Santos hatete, deklarasaun Komisariu Politiku Nasionál (CPN) partidu CNRT nian kona-ba kazu suborno, tribunal distrital Houston, Texas, EUA arkiva tiha tanba laiha evidensia.

“Tribunal Houston, Texas, Estadus Unidus rasik deklara katak alegasaun subornu ba Dotor Mari Alkatiri no Timor-Leste nia deputadu balun ne’e haknauk foer hamutuk no gosip de’it,” dehan Joaquim iha PN, Tersa (30/06).

Maibé, nia dehan, iha 22 no 24 Juñu 2020, CPN partidu CNRT no bankada CNRT raut tan foer sira ne’ebé mak tribunal iha Australia no EUA rejeita mai Dili.

“Bankada FRETILIN kumpriende katak partidu CNRT nia lideransa sira no ninia bankada iha parlamentu nasional iha hela stress todan nia laran, sofre Post Power Syndrome tanba labele simu realidade katak sira la’os ona iha poder,” dehan deputadu FRETILIN ne’e.

Tuir Joaquim, akuzasaun ne’ebé CNRT halo hasoru Alkatiri sai prova ida katak durante ne’e sira sempre halo politika bosok.

“Durante ne’e sira halo polítika bosok bebeik to’o gagal no agora até hatudu katak sira la hatene atu bosok oinsa tan, CPN-CNRT no bankada CNRT ba raut fila fali sampah sira ne’e atu mai prova ba públiku Timor-Leste katak sira bosok to’o gagal tiha ona. La’os de’it bosok to’o gagal, maibé bosok to’o PLP ho KHUNTO tebe sira sai husi poder.”

Nia esplika, akuzasaun husi CPN partidu CNRT ne’e bazeia ba dokumentu akuzasaun ne’ebé kompaña Oceanic Exploration/Petrotimor lori ba tribunál hasoru kompaña ConocoPhillips.

“Sira akuza katak ConocoPhillips fó osan subornu ba Dotor Mari Alkatiri hamutuk $2.5 millaun. Keixa ne’e Oceanic Exploration/Petrotimor halo hasoru ConocoPhillips, Timor Sea Designated Authority (TSDA), Pertamina no seluk tán,” dehan nia.

Deputadu FRETILIN ne’e informa kona-ba prosesu ba kazu ne’ebé levanta husi Oceanic Exploration katak, kompaña Oceanic Exploration hato’o keixa refere ba tribunál supremu Australia iha tinan 2001, no iha 3 Fevereiru 2003, Tribunal Supremu Australia rejeita keixa ne’e tanba laiha evidensia.

Hafoin tribunál Supremu Australia rejeita, iha tinan 2004, Oceanic Exploration lori fali keixa refere ba tribunal distrital iha Texas, EUA.

Maibé, iha tinan 2005, Juíz Sullivan husi Tribunal distrital Columbia, EUA, rejeita fila fali keixa inisial husi kompaña Ocenic Exploration.

Iha 1 Marsu 2005, kompaña Oceanic Exploration hasai tiha sira-nia alegasaun balun no hatama fila fali keixa foun ida hasoru nafatin ConocoPhillips, TSDA no sira seluk.

Iha 21 Setembru 2006, Juíz Emmet G. Sullivan rejeita tiha keixa ne’ebé Oceanic Petrotimor halo hasoru ConocoPhillips nia subsidiariu sira, TSDA, Pertamina no seluk tan.

Maibé, Juíz Sullivan deside katak tribunal sei kontinua julga keixa ne’ebé Oceanic ka Petrotimor halo hasoru ConocoPhillips, inklui alegasaun kona-ba subornu ne’ebé deskonfia ConocoPhillips halo ba Mari Alkatiri no membru parlamentu balun iha Timor-Leste.

Iha Fevereiru 2007, Juíz Sullivan aseita pedidu ida ne’ebé hato’o husi ConocoPhillips no muda julgamentu ba keixa ida ne’e husi tribunal distrital Columbia nian ba tribunal distrital Houston, Texas, EUA.

Iha Houston, kazu ida ne’e kaer husi Juíz Lynn N. Hughes. Hafoin prosesu julgamentu, iha 16 Abril 2008, Juíz Hughes rejeita tiha kazu ne’e.

Iha ninia desizaun final, Juíz Hughes deklara katak Oceanic ka Petrotimor nia alegasaun kona-ba subornu ne’ebé ConocoPhillips halo ba Alkatiri hanesan iluzaun no asumsi de’it, tanba la hatudu evidensia ruma.

“Tribunal Houston-Texas rasik konsidera katak Oceanic ka Petrotimor raut hamutuk de’it lixu ka foer bosok sira bazeia ba gosip, la jelas, sira mak halo keixa de’it,” dehan Joaquim.

Iha Maiu 2008, Oceanic/Petrotimor halo rekursu hasoru desizaun tribunal Houston, Texas nian ne’ebé Juíz Hughes halo, iha tribunal rekursu Fifth Circuit Estadus Unidus nian.

Maibé, iha 6 Novembru 2009, Tribunal Rekursu rejeita tiha Oceanic nia rekursu no konkorda katak rekursu ne’e mós la hatudu evidensia ruma.

Ho faktus hirak ne’e, Joaquim dehan, FRETILIN konsidera akuzasaun husi CPN-CNRT no deputadu bankada CNRT nu’udar lia bosok.

“Tanba bosok diatas bosok hanesan sira halo semana kotuk ne’e sampah ne’ebé povu Timor-Leste no públiku tomak haree momoos hela,” dehan nia.

Hatán ba kestaun ne’e, Prezidente Bankada CNRT, Duarte Nunes hatete deklarasaun ne’e interesante, tanba presiza atu klarifika situasaun ne’e ba povu.

“Tanba akuzasaun ne’e ba Timor-oan, laos Timor-oan ida simples, Primeiru Ministru ne’e, ema kompaña internasionál mak akuza Primeiru Ministru Timor-Leste hetan sobornu husi ema ne’ebé atu ka’er mina, tanba ne’e mak ami haree, tanba sa to’o 50 anus ba Australia atu hare’e ita-nia mina ne’e, ita labele kolia no fronteira ne’e to’o 50 anus.”

“Se durante ne’e laiha ema ida kontexta, signifika buat ruma iha, ami haree ida ne’e, ami tenke koalia ba povu, ezije par ema tenke hatudu faktus,” nia hatete.

Xefe Bankada ne’e mós komenta kona-ba ameasa husi Alkatiri atu lori CPN-CNRT ba tribunal katak, loloos Alkatiri lori Oceanic ba tribunal la’os lori fali CNRT nia ema ba tribunal.

“Ami rona dehan Mari (Alkatiri) atu lori deputadu CNRT ba Tribunál, mais la lori Oceanic Exploration, ha’u hanoin buat ida deklarasaun ne’ebé mak so’e rai rahun karik”.

Maske nune’e, Duarte ‘sadik’ atu Alkatiri lori lalais kazu ba tribunal, liu-liu hasoru deputadu bankada CNRT, tanba deputadu CNRT sira prontu ona atu sai husi PN.

“Prontu atu defende lia loos, ami prontu atu sai, karik ita-boot (Alkatiri) lori ba Tribunál,” dehan Duarte.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kuarta, 01 Jullu 2020 09:18

Independente Digital TV