FP La Rai De’it iha Banku Federál Amérika Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Marsu 18, 2021 9111
Jurista Timor-oan, Amu Julio Crispin. Jurista Timor-oan, Amu Julio Crispin.

DILI: Jurista Timor-oan, Amu Julio Crispin hatete, iha ema barak mak intende sala, hanoin Governu husu Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba banku Federál Amérika.

“Maibé la’e, ita-nia Governu la husu osan ba iha ne’ebá, maibé ita-nia Governu liu husi Ministru Finansas husu ba Banku  Sentrál, tanba nia mak jestór operasionál ba ita-nia fundu petroliferu,”  dehan nia iha nia rezidensia, Pantai Kelapa, Kuarta (17/03).

Amu Crispin dehan, Banku Sentrál Timor-Leste (BCTL) ka’er fundu petrolíferu hanesan jestór operasionál fundu petroliferu.

“Maibé tuir lei fundu petrolíferu fahe ba tolu, 60% tau iha Banku Federál Amérika, 35% tau kompaña Internasionál no 5% jere husi BCTL,” nia hateten.

Nia hatutan, atualmente fundu petroliferu iha biliaun $18 resin signifika katak 60% iha banku federál Amérika entaun iha bilaun $10 resin iha Banku Federal Amerika, Bilaun $5 ka Bilaun $6 ne’e iha asoes internasionál, no tokon $900 resin iha BCTL.

Depozitu aprazu fulan-ida ka rua kuandu presija foti mai hodi BCTL bele uja kuandu Governu husu atu halo levantamentu fundu petroliferu, entaun  la presija to’o iha Banku  Federal Amérika no la presija ba tan asoes sira, la’ós 95% atu tranfere mai.

“Tanba normalmentu ita husu tokon $200, tokon $400 tokon $500, maibé iha banku sentrál iha tokon $900-resin. Entaun BCTL osan sei to’o atu tranfere ba konta Governu nian,  ne’e duni la presija tán husu ba liu banku federal Amérika,” nia hateten.

Nia hateten, durante kolega sira iha konseitu ne’ebé sala kona-ba levantamentu fundu petroliferu  tenke foti ba iha Banku federal Amárika, maibé la’e, iha deit BCTL, tanba osan 5% ne’ebé BCTL jere ne’e mais tokon $900.

“Governu husu tokon $200 osan sei iha, maibé Governu husu liu tokon $700, entaun ida ne’e mak foin bele book osan 60% no 35%  ne’ebé rai hela iha Banku federal Ameriku no  kompaña durante rai hela fundu petroíferu,” nia informa.

Nia esplika, Osan 5% tau hela iha BCTL hodi sira bele jere hodi sustenta internas timor ninian, ne’ebé nia jere ne’e tau hela iha instrumentu ida naran alternativas ne’ebé bele fó funan oituan, maibé bele foti ho lalais hanesan depozitu normal  ne’ebé pesoal sira halo ne’e iha Banku.

Nia fundamena, dala barak públiku dehan Governu labele foti osan iha banku federal Amerika, hanoin sira konseitu sala.

“Amérika la fó osan, hau hanoin laiha karik, tanba ita laiha ligasaun ho Amérika, ita uja sira nia osan dollar, maibé ita nia osan fundu petroliferu ne’e Amérika laiha direitu, maibé direitu ne’e estadu timor nian no direitu povu timor nian,” nia hateten. 

Nia afirma, OJE aprova iha dezembru tinan kotuk, tama vigór komesa iha 1 janeiru 2021 no sei termina iha  31 dezembru 2021. Tanba  ne’e iha tinan 2021 estadu la uja ona rejime duadesimu, maibé uja diretamentu lei OJE 2021 nian.

“Osan restu ne’ebé mak iha 2020 levantamentu lubuk  boot ida iha fundu petroliferu OJE 2020 no ezersisiu orsamentu tuir lei 2020 mak restu sei tranjita hotu ba OJE 2021 no nia aplikasaun ne’e la’ós ona tuir lei OJE 2020, maibé aplika tuir 2021 nian”.

Nia relata, Osan ne’e husu tuir uluk hanesan OJE 2020  loos, tanba Lei OJE 2021 kaduka tiha ona iha 31 dezembru, entaun osan ne’e sei iha hela, maibé atu uja osan tenke tuir lei, entaun nia tenke tranjita ka  muda ba OJE 2021 nian ho nune’e bele uja lei OJE 2021 nian.

No osan tranzitadu ne’e tuir konta ne’e mais tokon $200-resin husi OJE 2020 ba OJE 2021 nian. Ida ne’e mak ona OJE 2021 nian.

Tanba janeiru no Fevereiru sira uja osan tranjitadu, maibe lei ne’ebé sira uja lei OJE 2021, maibé osan sira kuandu la to’o no menus ona tokon $200 tuir lei orsamentu jestaun finanseira mak Governu foin husu tán ba Banku Sentrál hodi transferensia husi osan fundu petroliferu mai OJE, ida ne’e foin fontes reseitas   ida deit husi OJE.

aliende fundu petroliferu iha mós iha reseitas seluk hanesan reseitas naun petroliferu husi impostu no taxa sira ne’ebé  tama ba Governu, ida ne’e mós reseitas interna Governu nian hodi bele tama ba OJE hodi aplika ba OJE 2021 nian.

No mós iha tán emprestimu, maibé emprestimu ne’e normalmentu uja ba iha dezenvolvimentu. Maibé ida atu transfere husu fundu petroliferu ne’e depende ba Governu mak husu.

 

 Editor: Jorjino dos Santos

Rate this item
(2 votes)
Last modified on Kinta, 18 Marsu 2021 10:25

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31