FJDE ho Inisiativa Halibur Difisiente Produz Kafé-u’ut Featured

By Domingos Gomes Abril 22, 2024 91
Forum Joventude Difisiente Ermera (FJDE) ho inisiativa rasik halibur maluk defisiente sira hodi produs kafe u’ut, nune’e bele hadia sira nia rendimentu ekonomia. Foto:Google. Forum Joventude Difisiente Ermera (FJDE) ho inisiativa rasik halibur maluk defisiente sira hodi produs kafe u’ut, nune’e bele hadia sira nia rendimentu ekonomia. Foto:Google.

ERMERA: Forum Joventude Difisiente Ermera (FJDE) ho inisiativa rasik halibur maluk defisiente sira hodi produs kafe u’ut, nune’e bele hadia sira nia rendimentu ekonomia.

Koordenador Grupu Forum Joventude Difisiente Ermera (FJDE), Marcos de Deus Martins hateten, grupu ne’e estabelsese loron 27 Setembru 2019 husi inisiativa maluk defisiente sira.

Nia dehan, grupu ida ne’e inisia hahu fundus osan $ 50 dollar deit sosa kafé halo produsaun manual deit, depois Sekretariu Estadu Joventude no Desportu (SEJD) iha oitavu Governu  nia tempu mak oferese makina halo kafé ida atu bele fasilita aktividade produsaun kafé u’ut.

“Hau ho defisiensia fiziku, ain, objetivu ha’u harii grupu ida ne’e atu kapasita hau nia maluk joven defisiensia sira, tanba organizasaun barak koalia advokasia, maibe seidauk koalia atividade produtivu no atividade espesifiku ne’ebé ema ho defisiensia sira halo,” Dehan Marcos ba jornalista sira iha knaar fatin Palimanu Fatukero Ermera (19/04).

Nia informa, grupu ida ne’e mosu akumula ema ho difisiensia fiziku sira ho matan,maibe sira bele halo aktividade ho ida ne’e deit mak bele identifika partisipasaun ema ho difisiensia  iha setor agrikultura, tanba ema balun hanoin katak ema defisiensia hein simu deit.

“Grupu ne’e hari iha 2019 ho membru nain lima kompostu defisiensia nain tolu no la ho defisiensia nain rua mak durante ne’e halo produzaun kafé u’ut bele faan fali hetan kliente sira ne’ebé ita rejista ona ne’e hamutuk 12 mak sosa produtu kafé ne’ebé ami produz,” dehan nia.

Nia dehan, planu iha fulan maiu tinan ida ne’e sei sosa produtu kafé husi komunidade tetu kedas ho kulit tasak, depois mak halo selesaun bele halo produsaun tuir abilidade matenek treinamentu sira ne’ebé durante ne’e difiseinte sira aprende.

“Iha ne’eba sira preparadu ona no ita ba sosa lori mai ita nia fatin produsaun ba kafé uut no ita liga ba merkadu sira, hanesan iha Dili ita nia ekipa promosaun marketing ne’e kolega defisiensia nain rua mak faan hela iha kapital dili, defisiensia matan no fiziku,” informa nia.

Nia informa,folin kafe uut, faan  bazeia ba kriteria  gram 2 /$1.00, ho kilograma ida  faan presu $10 bain-bain kafe ho kulit ne’e nia folin tun ba $2.50 kada kilo mas halo inovasaun fali folin sae.

“Atividade produz kafe ne’e ita involve feto sira ba atividade suku hena, tanba ne’e kafe ami hola bazeia ba nia kilograma deit, agora sira nia kafe la hanesan uluk, sira prepara too kilo 10 ka 20 ita hola tuir ida ne’e,” hateten nia.

Nia dehan, grupu ne’e hahu estabelese ne’e produz kafe uluk uza lesu ho alu, manual deit hodi halo kafe uut depois hetan osan hola mesin, komputador no seluk tan.

“Kafe ita halo ona produzaun ita bele uza ba tempu naruk fulan 9, kada fuan bele $80 ba kafe deit ho iha grupu ne’e difisiente permanente nain lima, maibe tempu koileta kafe ami  bolu fali kliente nain 6 halo kontratu fulan rekolla kafe hatama ba iha fatin produsaun durante fulan ne’e remata ona sira kontratu servisu mos hotu,” afirma nia.

Durante grupu ne’e eziste halibur ema difisiente sira, produz kafe u’ut hetan ona seidauk koalia konaba salariu, maibe osan sira ne’ebé hetan responde deit ba nesesidade kada fulan, bainhira hasoru difikuldade bele fo apoiu, maibe defende ba sira nia involvimentu sira bele asesu fundu.

“Drante ne’e hau hanesan difisiente hela iha Uma MDJ ne’e hau hanesan, maibe ita hein deit la hetan buat ida, mak hau hanoin uma ne’e bele halo fali atividade no responde ba hau rasik no ba kolega sira,” tenik nia.

Iha fatin ketak, Xefe Suku Fatukuero, Leoncia Trindade hateten, komunidade ho ema ho difisiente kreativu no bele produz kafé no atividade hortikultura hodi fo moris ba sira no evita tane liman ba ema seluk.

Nia dehan, asuntu sosial ne’ebé grupu forum difisiente Ermera ne’ebe sira halao hela sira nia atividade hortikultura no produsaun kafé uut ne’ebe seidauk hetan tulun husi governu liu husi sentru solidariedade sosial, tanba ne’e hanesan autoridade komunitariu sei luta atu buka dalan hetan apoiu husi Governu.

“Hau hanesan xefe suku sempre halo monitorizasaun ba grupu kreativu difisiente sira nia atividade hodi buka hatene oinsa tulun sira asesu ba merkadu no hau prontu atu halo deklarasaun no karte akompañamentu ba sira atu lori ba sentru solidariedade social atu hetan rekoiñesimentu hodi tulun apoiu grupu difisienste FJDE,” dehan nia.

Tanba ne’e autoridade komunitaria suku fatukero rasik rejista ona ema ho difisiensia hamutuk haat nulu resin ualu (48), maibe difisiensia ne’ebe rejistadu ona iha sentru solidariedade sosial hamutuk 29, kada fulan hetan osan, maibe sira seluk seidauk rejista, tanba dokumentu hanesan sertidaun sidauk iha no presiza tenke sarani hodi hetan sertidauk batismu ida ne’e mak difikuldade, maibe autoridade sei halo esporsu atu sira bele hetan direitu hanesan ema ho difisiente.

Iha fatin ketak, responsavel RHTO (Raes Hadomi Timor Oan) Munisípiu Ermera, Joanico Pereira dos Santo hateten, total ema ho difisiensia iha munisipiu Ermera tuir sensus 2022 hamutuk 4,421 husi feto no mane, kompostu husi difisiensia fiziku, lima, matan, komunikasaun, mental no mós difisiensia intelektual.

Nia dehan numeru difisiensia ne’ebé mak eziste iha munisipiu Ermera balun hetan ona apoiu no balun seidauk, hetan apoiu ne’e, tanba balun hetan fallansu husi dukumentus sira hanesan kartaun eleitoral, no mós sertidaun RDTL, husi dukumentus hirak ne’e mak prejudika ema ho difisiensia atu hetan sira nia diretu.

“Ami halo esforsu nafatin halo koperasaun ne’ebé diak ho familia sira hodi halo tratamentu ne’ebé dignu ba ema ho difisiensia, atu nune’e bele asesu ba diretu saida mak sira husu, hanesan kadera roda ka ai-tonka, maibé dala barak familia sira mak la fó autorizasaun ho konfiansa ba ema ho difisiensia, husi ida ne’e, sai hanesan problema ida ba sira, tanba ami labele foti dezisaun hodi lori ema ho difisiensia, sé ita lori ema ho difisiensia ba mak hetan dezastre ruma, ida ne’e sai hanesan problema bo’ot ida ba ami, tanba ami nia servisu atu fasilita deit ema ho difisiensia hodi hetan sira nia diretu saida deit sira hakarak,” informa nia.

Nia inform, familia familia mak tenke akompaña sira nia oan iha momentu sira presiza, tanba RHTO, hanesan dalan ida atu fasilita deit, maibé parte familia mak tenki asegura sira nia oan no sira husu apoiu ruma kona-ba kadera roda ho ai-tonka hodi fasilita sira iha momentu ba liur.

“Ami sempre halo advokasia ho inkluzaun difisiensia no mós asuntu ema ho difisiensia, husi  advokasia ne’e rasik laos deit ba ema ho difisiensia, maibé ba hotu hanesan autoridade lokal, autoridade munisipiu, komunidade no mós eskola sira, atu nune’e partilla informasaun ba sira kona-ba oinsá hatene asuntu inkluzaun no mós asuntu ema ho difisiensia, nune’e ema hotu bele hatene uza liafuan ba ema ho difisiensia ne’e ho dignu,” afirma nia.

Hatan ba preokupasaun sira ne’e Diretor Sentru Soldaridade Sosial Munisipiu Ermera, Vito Caio do Santos hateten, Sentru Solidaridade Munisipiu Ermera, durante ne’e apoiu ema difisiente sira ne'e  ai han nutritivu no laos nutritivu no fasilita  atu hetan diretu intensive kada fulan Governu oferese ba sira.

“Dala rama ita hetan informasaun husi komunidade sira mai hato'o ita sempre apoiu maluk difisiente sira husi RHTO mak dala ruma informa mai ita  apoiu direita, maibé apoiu sira ne'e defende ba Orsamentu jerál estadu ne'ebé Ministeriu Solidaridade Sosial no Inkluizaun aloka ba iha Munisípiu,”informa nia.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tersa, 23 Abril 2024 17:36

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31