DJTP Klarifika Halo Ona Sorumutu ho Komunidade Molok Publikasaun Mapamentu ba Konstrusaun Aeroportu Internasional Featured

By Saturnina da Costa Juñu 29, 2021 402
Diretór Jéral Terras no Propriedades Rodrigo do Mendonça. Foto: Saturnina/Independente. Diretór Jéral Terras no Propriedades Rodrigo do Mendonça. Foto: Saturnina/Independente.

DILI:Diretór Jéral Terras no Propriedades Rodrigo do Mendonça informa, molok atu halo publikasaun ba mapa konstrusaun Aeroportu Nikolau Lobato Komoro Dili, Terras Propriedades halo ona sorumutu ida ho komunidade sira iha Suku.

“Primeiru atu klarifika deit katak Diresaun Jeral Terras no Propriedades bainhira hetan pedidu husi ANAATL atu halo levantamentus kona ba alargamentu Aeroportu Internasional Nikolau Lobato Komoro Dili ne’e, ita halo ona sorumutu inisiu ho komunidade sira antes halo levantamentus  iha suku,”dehan nia ba Online INDEPENDENTE iha nia knar fatin tersa ohin (29/06).

Nune’e, Xefe Suku rasik halo sosializasaun hodi rona komunidade sira nia hanoin no halo mós sosializasaun iha Aeroportu hodi konvida komunidade sira mai hodi esplika katak futuru Aeroportu nian oinsa, tanba Timor  independensia ona no situasaun la hanesan ho nasaun sira seluk. Tanba ne’e, Governu hakarak atu hadia Aeroportu ne’e.

Tanba ne’e, atu kria kondisaun ba komunidade afeitadu sira iha fatin ne’e, Diresaun Jeral Terras halo ona sosializasaun ho ministeriu relevante hanesan ANAATL ho Ministeriu Administrasaun Estatal (MAE) no Ministeriu Obras Publika (MOP) no mós parte Ministeriu Finansas (MF) atu haree kona ba komunidade afeitadu sira.

“Klaru katak ita identifika komunidade afeitadu sira ne’e hafoin halo sosializasaun. Nune’e, komunidade sira autoriza tekniku atu halo levantamentus ba ai-horis kada uma kain iha hira, levantamentus ba uma-kain no identifika mós kada uma-kain afeitadu iha rai-luan  hira, rai sira ne’e iha dokumentus ka laiha ou okupa deit karik, ne’e ita identifika klaru no dadus sira hetan hotu ona,”tenik nia.

Molok ne’e, komunidade sira kestiona katak publikasaun mapa konstrusaun laiha koñesementu ba komunidade sira.

Nune’e, Diretór Rodrigo hatete “Ami tenki halo publikasaun ne’e atu hatene katak rai komunidade sira ne’ebé ami identifika klaru katak rai ne’e sira nian ou ema seluk nian,”.

Enkuantu, rai luan ne’ebé sukat ne’e tuir duni sira nia dokumentus ou la tuir sira nia dokumentus, balun keta luan ou kloot liu. Ne’e presiza sira tenki mai haree atu  nune’e bele hadia.

Seluk kona ba dokumentus rai sira ne’ebé iha problema no laiha problema sira tenki mai aprezenta dokumentus iha Diresaun atu halo analizasaun hodi foti konkluzaun ida no rejumu ida katak ita bo’ot sira nia dokumentus sira ne’e Governu konsidera ou dokumentus sira ne’e la priense rekezitus tuir lei. Tanba ne’e, Governu konsidera hanesan rai estadu.

“Nune’e, antes ami halo publikasaun ba mapa ami halo ona inkontru dala hira iha Aeroportu hodi konvida, Xefe Suku, Xefe Aldeia, Polisia Komunitaria no lider lokal sira atu sira transforma informasaun ne’e ba komunidade sira atu komunidade sira bele mai halo reklamasaun,”

Ho nune’e, hodi taka mapa sira ne’e iha sede suku, sede aldeia, Aeroportu Komoro no mós kampu areador Terras Propriedades Munisipiu Dili nian atu fó oportunidade ba komunidade sira halo reklamasaun bainhira publikasaun ne’e balun la tuir realidade ne’ebé iha terenu.

“Laiha ema ida dehan katak, ita la iha kordenasaun ne’e ha’u hanoin parte balun mak informa, maibé intermus komunikasaun Diresaun halo kontaktu direita ho ekipa integradu, autoridade lokal sira no mós komunidade balun,”informa nia.

Antes ne’e mós Porta-Vóz Octaviano da Costa nudar komunidade afeitadu hatete, rai ne’ebé disputa ho estadu ho medida liu rihun 110 metru kuadradu inklui rai privadu.

Tanba ne’e, nia husu atu resolve antes halo konstrusaun Aeroportu.

Hatan ba prekupasaun ne’e, Diretor Jeral Terras no Propriedades hatete, ne’e interpretasaun komunidade prontu sira dehan rai ne’e sira nian ne’e razaun sira nia direitu, Diresaun tenki haree dokumentus ne’ebé sira aprezenta mai.

Se dokumentus sira aprezenta mai tuir lei numeru 13/2017 laiha problema ita konsidera sira nia direitu, maibé dokumentus sira la tuir lei, ami presiza analiza hodi hare realidade iha terenu.

Komunidade sira kestiona kona ba publikasaun lista rai afeitadu, fó prazu fulan ida atu komunidade sira bele hato’o reklamasaun, ida ne’e, tempu limitadu tebes.

Nune’e, Diresaun Terras hatan katak, sasan ne’e bele publika normalmentu bele fulan hat maibé prosesu atendementu ne’e mak fulan ida, ami fó fulan ida tanba komunidade afeitadu ne’e la dun barak no iha 130 deit. Nune’e sira bele aprezenta prosesu.

Maibé liga ho lei sira sei iha oportunidade atu halo reklamasaun mai direita iha Diresaun Terras Propriedades Munisipiu.

Entretantu, Diretor Jeral Terras no Propriedades akresenta, ba komunidade afeitadu ba iha dezenvolvimentu ne’e, Governu iha alternativu rua, ida Governu fó osan no seluk bele prepara bairu foun atu sira hela.

Maibé, Governu tenki haree alternativu ida ne’ebé bele lais liu hodi responde situasaun, entaun ida ne’ebé lais liu mak Governu fó osan hanesan ho rai truka osan, atu sira bele buka rasik rai hodi harii fali sira nia uma.

Alternativu seluk hanesan rai prepadu atu harii bairu foun ba sira ne’e la efeitivu, tanba Governu sei identifika no buka fali rai ne’e kleur.

Enkuantu, Governu sei haree dokumentus sira ne’e hodi justifika katak, iha direitu primaria no sekundaria ne’e hira.

Tanba to’o ohin loron Diresaun Terras no Propiedades seidauk iha definitivu ida kona ba valor rai nia folin kada metro kuadradu.

 

 

Asistente Editor: Saturnina da Costa

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV