Kantigu ba Matebian no Halerik iha Uma-fukun Oin Featured

By INDEPENDENTE Agostu 23, 2017 1282
Asaun MUTL Asaun MUTL

“Dai-lhes, Senhor, o eterno descanso,entre os esplendores da luz perpétua…” kantigu ne’e kontinua mosu entre lia-hotar, ezijensia, no haklalak lubuk husi ema hirak ne’ebé halibur iha uma-fukun oin.

Ema lubuk ne’e leba hela kaisaun tolu ne’ebé nudar simblu kondelensia ba reprezentante povu iha Parlamentu Nasionál. Entre kaisaun tolu ne’ebé falun ho hena metan, iha kaisaun ne’ebé sira hatur iha klaran, iha imajen Prezidente Parlamentu Nasionál Aderito Hugo no deputada Brigida Correia.

Iha kaisaun oin tau fotografia Aderito Hugo no hakerek “Descanço em Paz Matebian Aderito Hugo da Costa” no iha sorin tau fotografia Brigida Correia no hakerek “Descanço em Paz Matebian Brigida Correia”. Sira mós sunu lilin besik kaisaun ne’e.

Ema lubuk ne’ebé hamrik, temi an reprezenta interese povu kontra desizaun ema sira ne’ebé dala-barak baku hirus-matan dehan ‘reprezenta povu’ ninia desizaun ba leilaun prado. Sira ezije ba deputadu Parlamentu Nasionál atu kansela leilaun ba prado ne’ebé sira halo ona, tanba sira konsidera prado ne’ebé sosa ho folin rihun $63 no leilaun ho de’it folin rihun $8 nudar pratika korrupsaun ida.

Iha Segunda (21/08), estudante atus ba atus kontinua halo manifestasaun hodi kontra polítika deputadu sira kona-ba leilaun prado. Manifestasaun ne’ebé tuir planu halo ho pasifiku ne’e ikus mai sai barullu.

Bainhira kantigu ba matebian seidauk moos iha tilun, ezijensia lubuk seidauk sai husi ibun, lian husi kilat gás lakrimojéneu halo estudante sira namkari. Ezijensia ba deputadu sira nakfilak sai lian halerik bainhira polisia sira foti desizaun hodi tiru gas lakrimojéneu tanba konsidera estudante sira hahú anarkista.

Iha asaun ne’e rezulta estudante na’in 10 tama ospital, polisia na’in 3 hetan kanek, manifestante na’in 13 hetan kapturasaun tanba deskonfia sai autór ba tuda polisia no kareta estadu 13 hetan tuda.

Protesta hahú mosu bainhira Parlamentu Nasionál foti desizaun atu sosa karreta foun ba deputadu foun sira no leilaun kareta prado ‘tuan’ ba deputadu tuan sira. Karreta Prado hirak ne’e sosa hosi orsamentu estadu nian iha tinan 2012 liu hosi ajudikasaun direita ba kompañia Auto Timor-Leste ho folin liu tokon haat dolar Amerikanu. Konsellu Administrasaun Parlamentár ne’e determina folin ba leilaun ba kada karreta mak USD$8.000 ne’ebé iha tinan lima liu sosa ho folin $63,000. Folin ne’ebé konsidera kiik tebes tanba prado ne’e sosa ho folin rihun $63 no ‘foin’ uza durante tinan lima.

Membru PN sira konsidera sira iha baze legal atu halo leilaun ba karreta. Iha duni lei balun ne’ebé fó posibilidade ba PN atu halo leilaun ba deputadu sira. Sira hirak ne’e mak hanesan:

-Lei Nú. 15/2008 kona-ba Organizasaun no Funsionamentu Administrasaun Parlamentár nian ne’ebé fó autonomia patrimóniu ba Parlamentu Nasionál.

-Desizaun Konsellu Administrasaun Parlamentár ida ne’e tuir Artigu 30.2(d) Lei No. 15/2008 kona-ba Lei da Organização e Funcionamento da Administração Parlamentár “Pronunciar-se sobre os actos de administração do património imobiliário do Parlamento Nacional, designa-damente a aquisição, doação, alienação, cedência e arrendamento, bem como sobre os direitos a ele ine-rentes;”.

Maibé Koligasaun Sosiedade Sivíl Kontra Leilaun Karreta Prado, ne’ebé kompostu husi Asosiasaun HAK, La’o Hamutuk, Asian Justice and Rights (AJAR), Acbit no JSMP (Judicial System Monitoring Program) fó esplikasaun katak Lei Nú. 15/2008 la signifika atu Deputadu sira nu’udar benefisiáriu bele deside rezolusaun autónomu ida ba leilaun aset mobiliáriu ne’ebé hasees prinsípiu boa governasaun no boa fé iha PN. Tanba Lei ne’e fó kompeténsia limite ba sasán imobiliáriu sira de'it.

Desizaun Konsellu Administrasaun Parlamentár ida ne’e tuir Artigu 30.2(d) Lei No. 15/2008 ne’e la fó abrigu ba leilaun ba sasán imobiliáriu Parlamentár no mós la hatuur provizaun ne’ebé detallu kona-ba prosedimentu sira ba leilaun nian hanesan prevé ona iha Dekretu-Lei 32/2011 kona-ba Jestaun no Alineasaun ba Patrimóniu Movel sira Estadu nian.

Tanba iha lakuna legál iha Lei No. 15/2008, katak leilaun ba aset Parlamentu ida ne’e tenke halo tuir regra sira ne’ebé aplika tuir Dekretu-Lei 32/2011 kona-ba Jestaun no Alineasaun ba Patrimóniu Movel sira Estadu nian.

 Tuir mai, Jornál INDEPENDENTE rezumu prosesu ne’ebé iha to’o manifestasaun ne’ebé remata ho gas lakrimojéneu ne’e.

-Segunda (7/8), membru Komisaun Administrasaun PN, Deputada Brígida Correia informa katak Konsellu Administrasaun Parlamentu Nasionál ne’ebé kompostu husi bankada FRETILIN, CNRT, PD no FRENTE-Mudansa deside hodi sosa prado foun ho presu $34.000 kada prado, no deside atu halo leilaun ba prado tuan ho folin $8.000

-Tersa (8/8), Diretór La’o Hamutuk, Juvinal Dias, hasai estetmentu ida ne’ebé konsidera politika PN halo lei rasik hodi fasilita leilaun karreta Prado ba deputadu sira nu’udar forma korrupsaun ida.

-Kuarta (9/8), Ofisial Programa AJAR, Inocêncio de Jesus Xavier deklara kontra leilaun prado no hasai estetmentu ida katak hahalok deputadu sira ne’ebé halo leilaun ba karreta Prado ne’e la’ós deputadu ba povu, maibé deputadu Prado.

-Kinta (10/8), Observadór Polítika, Camilo Ximenes, husu ba Parlamentu Nasionál atu onestu tanba karreta ne’ebé sosa inisiu ho presu boot leilaun fali ho presu ki’ik. Entermus jestaun ekonómiku, kustu leilaun ne’e fó prejuizu ba Estadu.

-Kinta (10/8), Prezidente PN Aderito Hugo da Costa hahú lian. Iha ninia deklarasaun Aderito dehan, desizaun kona-ba karreta ne’e halo husi Konsellu Administrasaun ne'ebé kompostu husi reprezentante bankada hotu-hotu. Tanba ne’e, kuandu mandatu deputadu sira-nia remata iha espasu ida par bele halo leilaun. Hugo dehan: “Ida ne’e mós kuandu deputadu sira iha interese atu halo leilaun. Maibé, kuandu sira laiha interese, entaun karreta sira ne’e kontinua husik nafatin iha Parlamentu nu’udar patrimóniu, depois bele loke (leilaun) ba públiku”.

-Segunda (14/8), deputada Bendita Magno konsidera folin prado ne’ebé leilaun ho folin $8.000 ne’e normál, tanba veíkulu ne’e barak mak laiha ona kondisaun. Bendita dehan: “Ami gasta ona osan barak liu fali ona duke karreta nia folin. Atu hatete de'it, balun ne'ebé xoke, sira tenke hasai sira nia osan hodi hadi’a.”

-Tersa (15/8), Prezidente PN Aderito Hugo da Costa hatete, Parlamentu Nasionál mantein sosa karreta Prado foun hamutuk 65 ba deputadu IV Lejizlatura, tanba iha diskusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2016 prevé ona verba orsamentu ida ne’e no hetan ona aprovasaun.

-Tersa (15/8), Movimentu Estudante Universitáriu Timór Leste (MEUTL), ezije atu kansela leilaun karreta Prado ba deputadu sira.

-Kuarta (16/8), Sosiadade sivil sira ne’ebé kompostu husi Asosiasaun HAK, La’o Hamutuk, Asian Justice and Rights (AJAR), Acbit no JSMP (Judicial System Monitoring Program), forma Koligasaun Sosiedade Sivíl Kontra Leilaun Karreta Prado no hasai deklarasaun ba públiku. Koligasaun ne’e konsidera desizaun PN nakonu ho konflitu interese, iha abuzu podér, koluzaun, korrupsaun no fó poténsia boot ba estadu atu lakon valór sira ne'ebé loloos estadu bele hetan bainhira mekanizmu leilaun sira ne’e tuir prosedimentu sira ne’ebé prevee ona tuir Jestaun no Alineasaun ba Patrimóniu Movel sira Estadu nian.

-Kinta (17/8), Prezidente Parlamentu Nasionál, Adérito Hugo da Costa dehan, PN apresia no respeita opiniaun públiku ne'ebé movimentu estudante sira entrega, maibé atu halo alterasaun presiza liu husi deliberasaun plenária. Aderito dehan: “Alterasaun ba rezolusaun tenke liu husi deliberasaun plenária nian, maibé ita hatene katak iha segunda semana ne’e plenária ikus ona”.

-Kinta (17/8) Movimentu Universitáriu Timor Leste (MUTL) mantein pozisaun hodi ezije kansela leilaun prado.

-Kinta (17/8), Segundu Komandante PNTL Munisípiu Dili, Superintendente Asistente Euclides Belo hatete, asaun ne’ebé MUTL sira halo PNTL prontu garante seguransa, maibé labele perturba orden publika.

-Segunda (22/8), estundante sira hahú halo asaun manifestasaun iha Parlamentu Nasionál nia oin. 

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV