Xanana Husu GAM Hakmatek! Featured

By Pedro Alves Martins Jullu 29, 2019 4324
Xanana. Foto INDEPENDENTE Xanana. Foto INDEPENDENTE

DILI: Presidente Komisaun Organizadora Ba Loron Konsulta Populár 30 Agostu, no Misaun Interfet, ba XX, Kay Rala Xanana Gusmão  husu Komisaun Rejistu Atividade Artemarsiál  (KRAM)  fó atensaun ba  Grupu Artemarsiál atu hakmatek no la kria instabilidade.

“Ha’u husu ba KRAM, FFDTL, PNTL bolu responsavel GAM sira atu semana-semana ko'alia ho sira kria estabilidade durante loron konsulta popular hakuak malu, hamaus malu, estadu lakohi ema atu halo krime, sei halo krime ba kadeia,”dehan Xanana bainhira hala'o enkontru ho Administradór sira, Sesta, iha Salaun Ministériu Finansas, Aitarak Laran.

Xanana hateten, bainhira bolu GAM la hakmatek, Polisia ho FFDTL mak hamaus sira atu tuur hamutuk ko'alia.

“Ha’u rekomenda ba KRAM atu haree nunue lakohi família ida atu triste tanba oho malu, hakmatek!,”Xanana fó atensaun.

Entretantu, Instituisaun FALINTIL-Forsa Defeza Timór-Leste (F-FDTL) ho Instituisaun Polísia Nasionál Timór-Leste (PNTL), kompromete sei viola direitus umanus hodi atua ho asaun tiru, bainhira Grupu Artemársias (GAM) sei kontinua hala’o atividade treinu subar inklui kria instabilidade iha territóriu nasionál Timór-Leste.

Reprezentante Xefe Estadu Majór Jenerál F-FDTL, Tenente Coronel, Cesário Marçal Ximenes, alias “HAKSOLOK” hateten, lei númeru 5/2017 kriminaliza ona atividade artemasias Kera Sakti, KORK, PSHT.

HAKSOLOK hatutan, Instituisaun F-FDTL no PNTL ninia devér atu garante estabilidade no pás ba Repúblika Demokrátika Timór-Leste (RDTL) no instituisaun rua ne’e ninia membru sira, durante ne’e tuir ona treinamentu báziku no avansadu husi formador internasionál sira, hanesan Tiru, Tuku, Tebe no Silu.

Tanba ne’e, atuál komandante operasaun F-FDTL ne’e, husu ba joven sira, prinsipálmente ba eis grupu artemarsiál sira, atu kontribui no kumprimenta lei no rezolusaun ne’ebé estadu hasai ona, enkuantu la kontribui sei simu ninia konsekuénsia.

“Se mak viola konserteza para lei bele rezolve no bele hadi’a lei ne’e, hanesan ohin ha’u ko’alia, durante ami nia treinamentu, hahú husi báziku to’o avansadu, ami F-FDTL nia treinu mak Tiru, La’os tuku tebe. PNTL sira treinu tuku no tebes aumenus tempu tiru mós, tanba ne’e mak,ita la’os tiru arbiru, maibé se mak abuza demais konserteza,”informa HAKSOLOK ba jornalista sira, iha Kampu baru-Dili, Sesta (26/07), hafoin partisipa iha abertura serimónia limpeza ba liafuan la edukativu iha Munisípiu Dili.    

Nia dehan, instituisaun PNTL no F-FDTL zero toleránsia ba grupu artemarsiál no arte-ritual sira ne’ebé lei kriminaliza ona.

Tuir komandante operasaun F-FDTL ne’e, katak daudaun ne’e servisu informasaun militár rekolla hela informasaun iha treinu, iha indikasaun eis grupu arte marsiál sira ne’e kontinua treinu subar iha uma laran, tanba ne’e, bainhira sira halo persegisaun, grupu sira ne’e halai sa’e hotu ba foho leten, maski komunidade sira hatete, maibé lakohi fó informasaun tanba tauk.

“Direitus umanus dala ruma ba deit komunidade no populasaun sira, maibé ba PNTL ho F-FDTL ne’e direitus umanus la iha, tanba sira halo mak ami ba baku. Povu hakarak hakmatek Laos GAM mak ukun fali, PNTL ho F-FDTL treinu la’os saugati,”afirma nia.

Iha fatin hanesan, reprezentante Komandante Jerál PNTL, Superintendente Xefe, Pedro Belo, haktuir iha loron hirak liubá, Major Jenerál  F-FDTL no Komandante Jerál  PNTL, hasai ona diretiva ida ba iha PNTL no F-FDTL hodi hala’o operasaun konjuntu ba eis grupu arte marsiál sira ne’ebé lei bandu ona, maibé sei kontinua hala’o atividade iha fatin-fatin.

“GAM sira ne’ebé mak lei taka tiha ona, maibé nafatin hala’o ninia atividade, ita sei la fó toleránsia, tanba ita hotu hatene katak, rezolusaun governu númeru 16/2013 taka ona arte marsiál inklui mós reforsa tan lei númeru 5/2017, Maibé atividade sira ne’e, oras ne’e daudaun ita hotu rona no akompaña, iha média sosiál no komunidade, sira sei hala’o nafatin atividade.

Tanba ne’e husu ba F-FDTL no Polísia Nasionál Timór-Leste, hamutuk ho komunidade no autoridade lokál sira labele subar tan ema sira ne’e.

“Sira treinu iha fatin ne’ebé de’it, hatudu para ita buka tuir sira, laiha tan nasaun ida ne’e GAM mak atu ukun fali, nasaun ida ne’e iha ninia Forsa no Polisia para atu bele kontrola situasaun iha rai laran,”Pedro hateten liu husi ninia diskursu.

Iha oportunidade ne’e, atuál komandante operasaun ne’e mós, husu ba komunidade atu tau matan ba iha servidór estadu sira ne’ebé mak apoiu atividade husi eis grupu arte marsiál nian, enkuantu identifika favor ida hato’o keixa, atu prosesu tuir lei ne’ebé vigora ona.

Tuir nia, operasaun konjuntu ne’ebé parte rua halo, La’os de’it iha Kapitál Dili, maibé alarga ba Munisípiu hotu hotu inklui Oe-Kusi, RAEOA.

“Labele sente katak, iha munisípiu imi tuur hakmatek, imi sei hakmatek kuandu imi nafatin halo imi nia atividade, agora loron no kalan Forsa Defeza no mós Polísia Nasionál Timór-Leste, ami loke matan, udan no rai manas mós ami ba nafatin, kuandu ami kaer toman imi mós, imi hamriik mak metin.

Tanba ita hatene katak, lei bandu ona maibé ita hala’o nafatin atividade, ne’e signifika hakarak provoka, imi provoka Polísia no Forsa sei la toba dukur nafatin buka tuir imi. Ha’u rona katak balun treinu iha foho leten no balun treinu iha uma laran, informasaun balun ne’ebé iha ona, ami sei buka tuir imi, tanba la iha toleránsia ba arte marsiál no arte ritual sira ne’ebé taka tiha ona,”dehan nia.

Tanba ne’e, reprezentante husi lider instituisaun rua ne’e, apela ba joven sira atu kontribui ba pás no estabilidade, enkuantu la kontribui pasiénsia tenke simu ninia konsekuénsia.

 

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tersa, 30 Jullu 2019 13:40

Independente Digital TV