PM Xanana Agradese Singapura Ne'ebé Apoia Formasaun Hodi Prepara TL Adere ba ASEAN Featured

By Ivonia Varela Jullu 16, 2025 155
Foto:Media GPM. Foto:Media GPM.

DILI: Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão agradese ba Singapura ne’ebé oferese formasaun ba Timor-oan sira, hodi prepara atu adere ba Association of Southeast Asian Nations (ASEAN).

Sentidu agradesementu ne’e PM Xanana hato’o iha ámbitu enkontru bilaterál ho Primeiru-Ministru Singapura, Lawrence Wong iha Ministériu Relasaun Esteriór Singapura, segunda (14/07/2025).

Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão hatete, Timor-Leste agradese ba singapura ne'ebé apoiu maka'as, liuliu kapasitasaun hodi prepara Timor-Leste hodi adere ba ASEAN.

“Ami agradese ba Singapura nia apoiu maka'as, liu-liu iha kapasitasaun ne'ebé maka importante tebes hodi prepara ami-nia instituisaun sira ba adezaun TL ba ASEAN,” dehan PM Xanana liu husi komunikadu ne'ebé online INDEPENDENTE asesu iha Pájina ofisiál Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, Tersa (15/07).

Xefe Governu dehan, Timor-Leste komprometidu atu adere ba ASEAN nu’udár membru plenu, iha mundu ida ne'ebé kompleksu no interligadu, maibé hotu-hotu hatene katak hanesan nasaun independente labele hamriik mesak.

Tanba, ASEAN fó ona fundasaun ba páz, estabilidade no kooperasaun iha Sudeste Aziátiku tanba ne’e, Timor-Leste orgullu atu halo parte iha rejiaun ida ne'e no hakarak kontribui ba nia susesu ne'ebé kontinua.

Nune'e, Timor-Leste komprende responsabilidade sira ne'ebé mai ho adezaun no Timor-Leste rasik iha kompromisu atu kumpre.

“Ami kontente tebes ho desizaun husi líder ASEAN sira iha Simeira ASEAN ba dala-46 iha Kuala Lumpur iha ne'ebé sira deklara katak Timor-Leste sei hetan admisaun nu'udár Membru ASEAN bá dala 11 iha Simeira bá dala-47 iha Outubru 2025,” PM Xanana espresa.

Ida ne'e reforsa iha Komunikadu Konjuntu husi Enkontru Ministru Negósiu Estranjeiru sira ASEAN nian ba dala-58 iha loron 9 fulan-Jullu.

Timor-Leste iha kompromisu absoluta atu servisu maka'as entre agora no Outubru atu asegura katak TL prontu bá adezaun. 

“Ami komprende katak iha nafatin kestaun pendente sira ne'ebé ami presiza atu negosia,  ami sei asegura katak ami finaliza kestaun sira ne'e, liu-liu asuntu sira ne'ebé levanta husi Singapura. Ne’e sei sai pasu istóriku bá Timor-Leste, la’ós de’it bá ita-nia Governu, maibé ba ita-nia povu. Adezaun ba ASEAN iha signifikadu tebes ba ita-nia nasaun no ita hein atu kontribui nu’udár parseiru ida ne’ebé responsável,” Xefe Governu ne’e hatutan.

Xanana Gusmão mós hato’o obrigadu ba Primeiru-Ministru Singapura kona-ba oferta pakote apoiu ida hodi tulun adezaun Timor-Leste ba ASEAN.

Singapura nia apoiu anteriór ba esforsu sira Timor-Leste nian iha valór boot tebes ba povu TL.  Xanana Gusmão komprende katak, pakote ida-ne'e komprensivu-liu.  Apoiu foun ne’e sei tulun Timor-Leste atu asegura katak prontu duni, la’ós de’it adere bá ASEAN maibé atu kontribui bá ASEAN.

“Ha’u mós apresia pakote bilaterál ne’ebé ita-boot sira oferese hodi apoia Timor-Leste nia dezenvolvimentu. Ami simu apoiu hosi ami-nia parseiru dezenvolvimentu sira, no Singapura hanesan parseiru ida ne'ebé importante tebes ba ami nia rain,” nia apresia.

Iha okaziaun ne’e Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão deklara katak, sei fó apoiu ba Singapura ninia kandidatu bá Tribunál Internasionál Justisa (ICJ).

“Timor-Leste apoiante maka’as bá lei internasionál. Ami preokupa tebes ho Lei Internasionál ne'ebé naksobu iha mundu ohin loron. Tanba ne’e mak ita presiza Tribunál Internasionál ida ne’ebé forte no efetivu. Timor-Leste sei haksolok atu apoia Singapura nia nomeasaun ba ICJ. Ami simu Ita-boot nia defeza ba Lei Internasionál, nu'udár Primeiru-Ministru Singapura nian,” PM Xanana deklara.

Timor-Leste simu ho laran-haksolok kooperasaun kle’an liu-tan ho Singapura iha área hotu-hotu ne’ebé iha interese mútuo.

Tanba ne’e, Xanana Gusmão fó obrigadu ba konvite husi Primeiru-Ministru Singapura nian atu hala'o Vizita Ofisiál ida-ne'e tanba Singapura hanesan nasaun ida ne’ebé kleur ona sai belun ba Timor-Leste.

Xanana Gusmão aproveita mós hodi kongratula Lawrence Wong bá nomeasaun nu'udár Primeiru-Ministru no elojia ho nia Governu bá lideransa ne'ebé forte no hanoin di'ak sira ba rejiaun.

Iha Relasaun Bilateral

Relasaun bilaterál entre Timor-Leste ho Singapura kontinua aprofunda, no Timor-Leste kontente katak hanesan nasaun, iha kooperasaun importante iha área lubuk ida.

Timor-Leste simu ho laran-haksolok desizaun Singapura nian hodi loke Embaixada ida Dili. Ida-ne'e maka sinál ida hosi forsa relasaun bilaterál entre nasaun rua nian. PM Xanana komprende katak ekipa Timor-Leste servisu hamutuk atu identifika fatin ida ne'ebé adekuadu.

Timor-Leste valoriza investimentu Singapura nian no papél ne’ebé nia hala’o hodi diversifika no hametin ekonomia rai rua.

Nu’udár ekonomia moderna, Singapura oferese perísia no esperiénsia ne’ebé bele ajuda apoia objetivu dezenvolvimentu Timor-Leste nian.

Singapura nia susesu nu'udár nasaun ida koñesidu tebes, alendé sai hanesan modelu, sai mós hanesan lembransa ida kona-ba saida mak posível liu-hosi dixiplina, vizaun no unidade nasionál.

“Ha'u fiar katak iha potensiál liu-tán atu haburas ita-nia kooperasaun inklui iha turizmu, dezenvolvimentu abilidade no infraestrutura,” PM Xanana fiar.

Reuniaun bilaterál ne’e, PM Xanana akompaña hosi Vise-Primeiru-Ministru ne’ebé ezerse mós funsaun hanesan Ministru Koordenadór Assuntus Ekonómikus no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuadi Lay; Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Bendito dos Santos Freitas; Vise-Ministra bá Assuntu ASEAN, Milena Maria da Costa Rangel; Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Expedito Dias Ximenes; Embaixadór Timor-Leste iha Singapura, Alexandre Tilman no Xefe Gabinete Primeiru-Ministru, Elizabeth Exposto.

Primeiru-Ministru Singapura, Lawrence Wong akompaña husi Ministru Relasaun Exteriór Singapura, Vivian Balakrishnan.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Follow us on Facebook

Kalendariu Notisia

« July 2025 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31