Print this page

LAP Inkonstitusionál, La Taka Dalan ba Governu Sosa Asaun Featured

By INDEPENDENTE Marsu 16, 2019 1466
Jurista Amu Crispim, Manuel Tilman ho Presidente Tribunal Rekursu, Deolindo dos Santos Jurista Amu Crispim, Manuel Tilman ho Presidente Tribunal Rekursu, Deolindo dos Santos

DILI: Maski, rezultadu Fiskalizasaun abstrata husi Tribunál Rekursu (TR) ba alterasaun Lei Atividade Fundu Petrolífera (LAP) inskonstitusionál,  maibé, la taka dalan ba governu atu sosa asaun ConocoPhilps no Shell.

Jurista Padre Júlio Crispim esplika, alterasaun LAP  kompostu husi artigu tolu mak hanesan, artigu dahuluk ko’alia kona-bá objetivu, daruak kona-ba konteúdu no datoluk kona-bá entrada em vigór.

Tuir desizaun Tribunál, primeiru hateten, inkonstitusionál tuir forsa obrigatóriu jerál, iha númeru 2 husi Lei Atividade Petrolífera (13/2005).

Nune’e, LAP  rasik labele implementa, tanba kontra Konstituisaun RDTL, artigu 2 númeru 2 ne’ebé dehan, estadu labele aplika lei inkonstitusionál.

Maski nune’e, inkonstitusionalidade husi alterasaun LAP, laiha impaktu ba osan sosa asaun husi kompañia ConocoPhilps no Shell, maibe, osan labele foti liu-husi LAP.

Tanba ne’e Padre Júlio sujere ba Parlamentu Nasionál, tenke buka dalan atu halo retifikasaun ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE), nune’e bele hatama fila fali osan sosa asaun ne’e iha Lei Retifikativu hodi bele selu.

Alende ne’e, bainhira governu hakarak atu empresta husi dalan seluk mós, tenke tama husi retifikasaun OJE, ne’ebé liu-husi aprovasaun Parlamentu Nasionál, tuir rejime orsamentál.

Antes ne’e, interpretasaun husi jurista timoroan Manuel Tilman katak, governu seidauk bele implementa LAP, tanba laiha dalan jurídiku.

Ne’e duni, nia fó sujestaun katak, bainhira Governu hakarak ezekuta lalais prosesu sosa asaun, bele buka alternativa seluk liu-husi dalan empréstimu.

“Timor GAP la presiza tuir Lei Atividade Petrolíferu (LAP), tanba sei prosesu hela, maibé, Governu bele uza dalan komersiál katak, husu osan empréstimu husi Fundu Mina-rai”.

Nia esplika, Timor GAP bele foti osan tokon $650 husi Fundu Mina-rai, maibé tuir empréstimu lei komersiál nian ho maneira ida husu autorizasaun husi Parlamentu Nasionál.

Nune’e, depois Parlamentu Nasionál aprova atu ba foti tokon $650 ne’e, sira haruka rekerimentu ida ba iha Banku Sentrál Timor-Leste, la presiza hein desizaun husi Tribunál.

Entretantu, deklarasaun Prezidente Tribunál Rekursu Deolindo dos Santos liu-husi Ajénsia Lusa rekonhese katak, mosu lapsu (kekeliruan) iha identifikasaun ba Lei, liu-liu kona-bá testu akordaun konstitusionalidade ba amandamentu alterasaun Lei Atividade Petrolifera (LAP).

“mosu lapsu iha Lei ho númeru indikada. Ami hein durante períudu reklamasaun, ne’ebé ho durasaun to’o Segunda, atu nune’e ami bele halo korresaun’’.

Deolindo esplika, testu akordaun ne’e ho nia pajina 31, espesialmente kona-bá pontu (a) Tribunál Rekursu indika sala kona-bá Fundu Petrolifera (9/2005) ne’ebé tuir loloos atu dehan, Lei Atividade Petrolifera (13/2005).

Rate this item
(0 votes)