Print this page

Fundadór Estadu Tenke Prienxe Kritériu Tolu Featured

By Aquino Gomes Agostu 10, 2020 2038
Amu Martinho Gusmao. Amu Martinho Gusmao.

DILI: Dosente Institutu Superiór Filozofia no Teolojia, Pe. Martinho Gusmão hateten, ema ne’ebé atu sai fundadór Estadu no fundadór Nasaun tenke prienxe kritériu tolu. Laiha maka sei labele tama ba kategoria ne’e.

Kritériu tolu ne’ebé ema ida tenke prienxe maka movimentu intelektuál, movimentu krítiku no ikus liu movimentu militár.

“Kuandu kritériu tolu (3) ne’e tau ba ó entaun ó mak fundadór, se ida de'it lae. Hotu-hotu bele lutadór, maibé la'ós hotu-hotu fundadór. La'ós ema hotu-hotu bele harii partidu polítiku maibé ema hotu-hotu bele halo polítiku,” dehan Pe. Martinho, iha UNPAZ, Sábadu (8/8).

Tuir nia, perspetiva, konsidera Nicolau Lobato no Xanana Gusmão mak fundadór Estadu. Tanba ko'alia barak ema hotu bele, maibé lee ne’e sei la hotu dala ruma lee hotu mós la kompriende, tanba lee ema hotu-hotu bele lee maibé kapasidade atu halo sínteze, ema uitoan de’it.

Nia dehan, iha filozofia, kritika ne’e ba ema sira ne’ebé iha kapasidade intelektuál, kritika ho razaun pura, kritika ho razaun pratika no kritika ho razaun jurídiku.

“Tanba ne’e ha'u hakerek livru kona-ba Nicolau Lobato, ha’u dehan luar biasa sabemos, podemos no devemos,” katak nia.

Nia haktuir, Nicolau Lobato ninia liafuan ‘korajen, abnesaun no orgullu’. Kategoria tolu ne’e orienta povu tomak hadomi pátria.

Iha fatin hanesan, jurista Avelino Coelho hateten, nasaun ho definisaun ema ne’ebé moris hamutuk iha fatin ida ho tradisaun ne’ebé hanesan, kultura ne’ebé hanesan no ko'alia lian ne’ebé hanesan, liu husi pontu-de-vista konseitu antropolojiku, sosiál no kulturál, laiha ema ida funda nasaun.

“Ha’u la konkorda balun dehan ha’u mak fundadór nasaun, lae no laiha. Fundadór movimentu ba libertasaun yes, kebetulan imi funda, ami ne’e elementu,” tenik nia.

Nia dehan, presiza define identidade nasionál entre Timor ho Portugál ne’e iha-ne’ebé, diferensa Timor ho Austrália ne’e iha ne’ebé no diferensa Timor ho Indonézia ne’e iha ne’ebé.

Semináriu nasionál ne’ebé organiza husi UNPAZ ho tema “movimentu patriotizmu konstitusionál: konxiénsia kritika ba Nasaun. Oradór iha eventu ne’e maka Pe. Domingos Maubere, Fernando Dias Gusmão.

Ámbitu semináriu partisipante kuaze 800-resin kompostu husi estudante sira husi universidade hotu-hotu, dosente sira, sosiedade sivíl no estudante husi UNPAZ rasik.

Rate this item
(0 votes)