Print this page

Tinan tolu, fahi rihun 110 mate Featured

By Rufino Barreto Maiu 22, 2025 152
Fahi Mate. Foto:Google. Fahi Mate. Foto:Google.

DILI: Tuir dadus husi Ministériu Agrikultura, Pekuaria no Peskas, durante tinan tolu nia laran, hahú husi 2019 to’o 2021, fahi iha Timor-Leste hamutuk rihun 110 mak mate tanba sofre virus African swine fever.

African swine fever (ASF) nu’udar moras viral ida ne’ebé hada’et maka’as ba fahi sira, ne’ebé hamosu hermorajia iha orgaun interinu oioin no iha taxa mortalidade ne’ebé aas tebes.

Diretór Jeral Pekuaria, Carlos A. Amaral informa, iha tinan 2019 to'o 2021 fahi kuaze rihun 30 mak sofre ASF.

“Iha tinan 2019 to’o 2021 fahi barak mak mate tanba virus African swine fever," dehan Diretór ne’e iha nia knar-fatin, Komoro, Kuarta (21/05).

Nia parte esforsu atu halo vasinasaun, maibé problema boot tanba aimoruk ba vasina laiha nune’e fahi barak mak mate.

“Moras ida ne'e ita hotu hatene katak laiha aimoruk atu halo vasina, so halo prevensaun liu husi bio-seguransa.”

Nia esplika, bainhira hakarak hakiak fahi, tenke prepara fahi luhan ho medida kiik liu metru ida kuadradu, no prevene mós ema ba besik fahi luhan, atu nune’e karik nia haan naan fahi ne’ebé moras, labele hadaet ba fahi ne’ebé hakiak.

“See de’it labele besik ba fahi nia luhan, so fahi nia na'in mak fó haan fahi iha luhan laran no na'in atu ba luhan la tama arbiru.

Durante ne’e, nia hatutan, nia parte halo sosializasaun ba komunidade ne’ebé hakiak fahi kona-ba oinsa atu prevene moras ASF labele hadaet ba sira-nia fahi.

“Ita halo sosializasaun ba komunidade sira katak hahan restu ne'ebé foti husi serimoria ruma labele fó haan fahi tanba hahan restu bele kontamina ho virus.”

Aleinde ne’e, bainhira fahi nia nain ba festa ka serimonia ruma no konsumu naan fahi, bainhira fila ba uma labele tama kedan ba fahi luhan hodi fó haan, maibé tenke hamoos isin no liu tiha oras balun mak foin bele tama ba fahi luhan.

“Nia tenke hariis, hotu tiha liu oras balun bele lori hahan ba fó haan fahi. Karik tuir kriteria tenke uza sapatu ho roupa ne'ebé iha atu nune'e labele lori moras ne'e ba daet fali fahi ne'ebé sulan iha luhan,” nia esplika.

Ho sosializasaun ne’ebé mak halo, iha tinan 2022 to’o 2025 konsege redus signifikante númeru fahi ne’ebé mate.

“Iha tinan 2022 to'o 2025, fahi mate hamutuk rihun 30, la hanesan tinan hirak liu ba,” dehan nia.

Rate this item
(0 votes)