Print this page

Proposta revogasaun LPMV: Rohan ba previlejiu elite politiku Featured

By Mariano Mendonca Setembru 23, 2025 256
Deputadu sira iha Parlamentu Nasional. Foto:Media PN. Deputadu sira iha Parlamentu Nasional. Foto:Media PN.

DILI: Bankada tolu iha Parlamentu Nasionál: CNRT, PD, no Khunto, hato’o ona Projetu Lei ba revogasaun total pensaun vitalisia no regalias espesial ne’ebé durante ne’e eis deputadu no titular orgaun soberania sira goza.

Projetu Lei ho titlu “Lei da Revogação Total das Pensões Vitalícias e do Novo Regime de Pensão de Reintegração dos Deputados e Titulares de Órgãos de Soberania” ne’e deklara espresamente kanselamentu ba Lei nú. 1/2007 no Lei nú. 7/2007, ne’ebé kuaze dékada rua fó direitu pensaun vitalísia ba eis deputadu no titular orgaun soberanu sira.

Iha preámbulu ba proposta lei ne’e haktuir katak pasu ida ne’e foti hodi garante prinsípiu igualdade, dignidade funsaun públika, no justisa sosiál tuir mandatu Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste.

Proposta lei ne’e subliña katak fó pensaun vitalísia no regalia espesiál sira hamosu injustisa sira ne’ebé la justifikavel, liuliu bainhira kompara ho kondisaun sosioekonómika povu nian no direitu funsionáriu públiku sira seluk nian.

"Ne'e hanesan medida de moralização ida hodi hametin konfiansa ema nian iha instituisaun demokrátiku sira no garante igualdade husi sidadaun tomak iha lei nia oin," hakerek iha testu proposta lei ne’e.

Proposta lei foun ne’e halakon forma hotu-hotu husi benefísiu permanente, inklui ba eis titular sira ne’ebé laiha ona kargu, no troka ho pensaun reintegrasaun, ho sentidu katak fó kompensasaun dala ida de'it ho valor bazeia ba saláriu báziku fulan ida nian bainhira mandatu remata.

Direitu ida ne’e aplika de’it ba titular sira ne’ebé kompleta ona sira-nia mandatu tomak. Sira ne'ebé rezigna-an antes tempu, hetan demisaun husi tribunál, ka kumpre menus husi fulan neen, sei la simu kompensasaun ida ne'e.

Aleinde ne'e, eis titular sira la goza ona regália permanente, exetu ba onra protokolu nian durante eventu ofisiál estadu nian.

Iha artigu 12 to’o 13 afirma katak hapara hotu pagamentu ba pensaun vitalisia nian ne’ebé sei lao sein kompensasaun.

Iha 19 Setembru ne’e, Parlamentu Nasionál aprova ona pedidu urijensia kona-ba projetu lei númeru 10/VI (3) rejime jurídiku seguransa sosiál ba titulares Órgaun soberanu nian, ho a favor 59, kontra 0, no abstensaun 0.

PDHJ konsidera LPMV hamosu injustisa sosiál

Provedór Direitus Humanus Justisa (PDHJ), Virgilio da Silva Guterres konsidera pensaun vitalisia hamosu injustisa sosiál, tanba iha momentu ne'ebé povu moris kiak, polítiku sira hetan regalias.

“Ba ha'u apoiu ideia ida ne'e, halakon ne'e ita luta ba justisa sosiál ne'e, bainhira halakon pelumenus buat ida justisa sosiál ne'e situasaun ne'ebé la'ós halo polítiku sira de'it ka ema ukun sira de'it mak nia moris di'ak, maibé mós ukun-na'in sira nia moris tenke proporsionál mós ho kondisaun povu ninian,” dehan Provedor ne’e.

Tuir provedor ne’e, ba atu define kategória kona-ba pensaun ne'e oinsá, ne'e diskusaun iha Parlamentu Nasionál mak deputadu sira bele ko'alia. Maibé importante mak diskusaun ne’e atu hamos pensaun ida ne'ebé malorek hamosu injustisa sosiál.

"Ba estudante sira ha'u-nia apresiasaun ba sira, maibé labele konsidera ida ne'e vitória boot ida, maibé bele dehan vitória mais vitória ba batalla ida, la'ós vitória ba luta ida, luta sei naruk, ita tenke halo akompañamentu ne'ebé beibeik ba prosesu dabate sira iha Parlamentu Nasionál. Nune'e desizaun sira ne'ebé ikus mai sai pelumenus responde duni ezijensia sira ne'ebé iha," katak nia.

Rate this item
(0 votes)