Print this page

PR Lú Olo Promulga Ona Lei Orsamentu Jerál Estadu Retifikativu Featured

By Saturnina da Costa Maiu 04, 2021 1750
Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo

DILI:Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo promulga ona Lei Orsamentu Jerál Estadu (OJE) Retifikativu.

Proposta Alterasaun Dahuluk ba Lei númeru 14/2020, OJE 2021 hetan promulgasaun husi Xefe Estadu hafoin hetan apresiasaun no aprovasaun finál globál iha Parlamantu Nasionál ho voto A favor 44 (68%).

Ho promulgasaun ba Lei Orsamentu Jerál Estadu Retifikativu ne’e, lori mudansa iha dotasaun orsamentál lubun ida. Porezemplu, Orsamentu Administrasaun Sentrál hetan aumentu dolar Amerikanu $135.300.000 no ninia totál agora hamutuk $1.932.543.312. Montante $135.300.000 ne’e koresponde aumentu iha despeza ne’ebé sei mai husi aumentu iha reseita.

Iha dotasaun Fundu Covid-19, ne’ebé ho montante $31.000.000, hetan ona reforsu ho montante osan $256.641.793, nune’e ninia totál hamutuk $287.641.793. Reforsu dotasaun Fundu Covid-19 mai husi realokasaun dotasaun orsamentál husi Fundu Infraestrutura (FI) no Dotasaun ba Governu Tomak.

Iha dotasaun FI mós hetan mudansa iha montante husi $339.604.554 tun ba $280.891.554 tanbá reforsu iha dotasaun Fundu Covid-19 ne’ebe mai husi dotasaun FI hamutuk $58.713.000. Ikus liu, iha dotasaun Fundu Kontinjénsia ne’ebé uluk ho montante osan $23.763.372, ho reforsu $41.388.428 sa’e ba montante $65.151.800.

Mudansa iha dotasaun lubun ida-ne’e rezulta husi “enjeñaria finanseira” ida, iha ne’ebé Governu halo hodi la-presiza foti tan osan husi Fundu Petróleu. Iha Debate Jeneralidade Orsamentu Retifikativu iha Parlamentu Nasionál fulan kotuk, Ministru Finansas, Rui Gomes hateten “Momentu ida-ne'e, momentu ida ne’ebé importante no momentu ida ne’ebé defisil ba kualker Governu. Ita-nia solusaun ida de'it, Reforsu Polítika Fiskál. Ida-ne'e mak Governu ida-ne'e tenta atu halo." 

Ho Xefe Estadu nia promulgasaun ne’e maka mudansa iha dotasaun Fundu Covid-19 sei fó biban ba Governu hodi aloka millaun $34.5 hodi sosa vasina ba Covid-19 atu nune’e bele kobre populasaun tomak, sosa materiál no ekipamentu ba protesaun individuál no materiál hodi halo teste no tratamentu ba pasiente Covid-19 iha internamentu, konstrusaun no aluga fatin izolamentu no kuarentena, no hadi’ak fasilidade sira iha fatin izolamentu iha teritóriu laran tomak.

Aleinde ne’e, ho alterasaun iha dotasaun Fundu Covid-19 sei fó biban ba Governu hodi finansia medida sira sosio-ekonómiku hanesan apoiu ba empregu (millaun $45.3), moratoria de crédito (millaun $2), izensaun pagamentu propinas ba estudante ensinu superiór (millaun $14) no subsídiu internet ba estudante ensinu superior (millaun $2.2), sosa produtu alimentár husi produtór lokál (millaun $12), subsidiu ba eletrisidade, finansia operasaun Sentru Integradu Jestaun Krize (millaun $16.7), finansia suplementu remuneratóriu ba traballadór sira iha liña-frente (millaun $51.9), no konklui ho pagamentu ba programa cesta básica (millaun $31).

Reforsu iha dotasaun Fundu Covid-19 sei fó biban ba Governu hodi prevene no kombate Covid-19 no bele hakmaan situasaun sosiál no ekonomia empreza, traballadór no família-sira. Aleinde ne’e, ho mudansa iha dotasaun Fundu Kontinjénsia, Governu mós sei iha espasu fiskál atu atende nesesidade komunidade sira nian ne’ebé rezulta husi estragus tanba kalamidade foin lailais ne’e.

Ministériu Finansas hakarak atu akresenta katak bazeia ba Dekretu Governu Númeru 1/2017, 9 Janeiru kona-ba Ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu tinan-2017 – hahú husi 2017, porsentu hitu-nulu-resin-lima (75%) husi prosesu ezekusaun orsamentu desentraliza ona ba iha liña ministériu sira. Prosesu ezekusaun orsamentu ne’e, porsentu rua-nulu-resin-lima (25%) de’it mak envolve Ministériu Finansas nia parte. Ne’e duni, kada liña Ministériu maka tenke ezekuta ninia orsamentu tuir programa no atividade-sira ne’ebé mak aprova ona hodi kontribui ba kresimentu ekonomia rai-laran.

Ba Ajénsia Autonómu no Munisípiu sira, prosesu ezekusaun orsamentu desentraliza ona 100%. Signifika katak, Ajénsia Autonómu no Munisípiu sira mak realiza pagamentu hotu-hotu diretamente ba iha konta bánkaria benefisiáriu, exeptu saláriu no vensimentu.

Rate this item
(0 votes)