Print this page

PM Xanana Reafirma: Prosesu ba Greater Sunrise neineik maibé serteja Featured

By Cesarina de Carvalho Novembru 25, 2025 180
Foto:Media GPM. Foto:Media GPM.

DILI: Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão reafirma katak, prosesu ba projetu Greater Sunrise lao neineik maibé iha serteja atu dada mai Timor-Leste. Xefe Governu ne’e husu ba povu Timor-Leste atu labele lakon esperansa, tanba projetu ne’e importante tebes ba futuru ekonomia nasaun.

Iha ninia intervensaun iha Hotel JL World, Kristu Rei, Segunda (24/11), PM Xanana hatete, dezenvolvimentu Greater Sunrise (GS) tenke halo ho baze estudu, planeamentu no avaliasaun tekniku.

"Kleur par mate, sim ami komprende, laos to'o ba haree dada kedas, presiza haree didi'ak no halo estudu. Ha’u husu ba povu tomak, se iha funu laran ema mate beibeik, tinan-tinan, fulan-fulan, semana-semana ita la lakon esperansa.”

“Tinan 24 tiha mak ita ba vota, ita manán, ita la duni ho kilat, ita ba vota ho pregu mak inimigu sai husi ne'e, mais antes nia sai mós sobu rahun tiha ita-nia rai, ida ne'e mós ita la lakon esperansa, favor ida labele lakon esperansa mós , ne'e duni ha'u labele hatan dehan bainhira loos.”

“Ema barak mate terus ne'e mós la lakon esperansa, ohin loron ita hakarak dada mai , ita husu loron-loron de'it, ne'e mak ha'u-nia resposta, rai Timor la ba fatin ida," deklara PM Xanana.

PM Xanana, dehan, estudu independente sira konfirma katak Greater Sunrise oferese substansiál retornu finanseiru ba investidór sira iha dékada oioin. Dezenvolvimentu Greater Sunrise sei hamosu mós benefísiu nasionál, inklui empregu, reseita ba tempu naruk no estabelesimentu industriál ida baze iha kosta súl.

"Governu nia pozisaun kona-ba Greater Sunrise sempre klaru. Gás naturál husi Greater Sunrise tenke prosesa iha rai-maran iha Timor-Leste. Ida-ne'e esensiál ba dezenvolvimentu nasionál.  Ida-ne'e sei fornese foun oportunidade ba joven timoroan sira atu hetan abilidade, partisipa iha emerjente indústria sira no kontribui ba ita-nia rain nia forsa iha tempu naruk," Xefe Governu ne’e dehan.

PM ne’e hatutan, ida-ne'e sei asegura katak evita maldisaun rekursu nian prosesamentu iha rai-maran, sei garante katak valór ne’ebé mak hamosu husi Greater Sunrise mantein nafatin iha TimorLeste no fó apoiu ba konstrusaun nasaun. Ida-ne'e sei reforsa seguransa enerjétika, apoia indústria no kria servisu rihun ba joven sira.

Nia dehan, baze tékniku ba pozisaun ne’e metin. Avaliasaun peritu sira konfirma katak kanu bee klean ida husi kampu ba kosta súl mak viável no konsistente ho padraun enjeñaria internasionál sira.

Timor-Leste sei fornese infraestrutura apoiu ne’ebé nesesáriu, inklui Baze Fornesimentu Suai no instalasaun sira ne’ebé planeadu iha Natarbora.

"Ami nafatin iha kompromisu tomak atu progresa Greater Sunrise iha maneira ida ne'ebé mak komersialmente di'ak, téknikamente metin no aliña ho interese ita-nia povu nian," katak PM Xanana.

Timor-Leste mós haree hela oportunidade foun iha minarai no krítiku minerál sira, inklui osan-mean, kobre, magnéziu no rekursu sira seluk. Dezenvolvimentu ba minerál sira iha rai-maran sei apoia ekonómiku diversifikasaun, harii abilidade téknika no kria empregu foun, liuliu iha  komunidade rurál sira.

"Ami estabelese ona regra sira ne'ebé klaru no enkuadramentu legál ida ne'ebé forte atu governa dezenvolvimentu minerál no atu fó serteza no konfiansa ba investidór sira," katak nia.

Tuir Xanana, Timoroan sira sofre maka’as iha luta ba autodeterminasaun. Hafoin ukun-an, servisu maka’as atu harii nasaun ida ne’ebé hakmatek, estável no nasaun demokrátiku.

"Agora ita hasoru dezafiu foun ida: atu dezenvolve ida ne'ebé forte no sustentável ekonomia ne’ebé bele suporta ita-nia povu nia moris di’ak. Dezenvolvimentu husi Greater Sunrise no kreximentu husi ita-nia minerál sira  setór sira maka sentrál ba esforsu ida-ne'e.”

“Projetu sira ne’e sei hametin ami-nia ekonomia, fornese reseita esensiál ba Estadu no kria oportunidade ba ita-nia populasaun joven sira. Governu sei halo buat hotu ne’ebé bele realiza vizaun ida ne’e," PM Xanana afirma.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tersa, 25 Novembru 2025 16:46