Print this page

PM Xanana aprende buat barak iha vizita ba Hunan Featured

By Cesarina de Carvalho Abril 22, 2025 425
PM Xanana. Foto:Dok. PM Xanana. Foto:Dok.

DILI: Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, iha ninia vizita ba Provinsia Hunan, Xina, konsege aprende buat barak ne’ebé bele ajuda atu dezenvolve seitor agrikola iha Timor-Leste.

PM Xanana hatete, vizita ba Provínsia Hunan ne'e tanba hetan konvite husi Governadór Hunan, liu-liu kona-ba Sister City no kooperasaun ne'ebé Hunan halo ho munisípiu Manatuto iha setór agríkola desde 2014.

"Ha'u ba tiha ona 2014 no 2017 mais ha'u la haree buat ruma ne'ebé inpresiona, mais foin daudaun ba, ha'u sente katak ba aprende buat barak, aprende buat boot ida mak hanoin ba oin.”

“Iha tinan kotuk halo 10 anos Sister City entre Hunan ho Manatuto, sira buka hakaas an, sira buka hanorin agrikultura. Ho buat sira-ne'e hotu mak ita aprende hodi dezenvolve ita-nia setór agrikola," dehan PM Xanana iha Aeroportu Komoro , hafoin fila husi Hunan, Xina, Kinta (17/04).

Ho kooperasaun ho Hunan, foin lalais sira apoiu tan ambulánsia, mákina agríkola nian no kontinua mós apoia iha área edukasaun, saúde no seluk tan.

"Buat sira ne'e ita temi karik fraternidade umana ne'ebé foin lalais Papa mai dehan ne'e."

Mudansa dezenvolvimentu Hunan nian hahú iha tinan 2000 no to’o iha 2010 sira bele ona hahú halo buat ruma.

"Iha duni buat ida espiritu inovasaun ho mundu agora ho buat oioin ho problema, la'ós de'it problema funu maibé problema kompetisaun iha merkadoria, kompetisaun iha sa'ida de'it mak bele aprezenta ba merkadu internasionál," nia dehan.

Ho susesu Hunan nian, PM Xanana enkoraja jerasaun foun sira atu kontinua prepara an hodi bele halo buat foun ruma iha Timor-Leste.

"Ida ne'e hatudu ba ita Timor-oan katak presiza hanoin luan no naruk, tanba ne'e husu ba jerasaun foun ne'ebé intelektual sira atu prepara an, tanba laiha liafuan ida tarde maibé hanoin ona oinsa halo buat foun ruma.”

“Husu ba joven sira atu aprende no prepara an, loke uitoan hanoin atu kontribuisaun ne'ebé sira fó no kooperasaun ne'ebé sira halo hela bele sai buat ruma ne'ebé dudu ita-nia dezenvolvimentu ekonómiku i osan ba fali povu ne'ebé produs."

Kona-ba lori PAM iha vizita ne’e, nia dehan, iha vizita ba Hunan ne'e lori mós Prezidente Autoridade Baukau, Manufahi, Kovalima, Manatuto, no Ainaru atu hahú hanoin oinsá buka dalan halo mudansa ba dezenvolvimentu, tanba vizita ne'e atu apreende no Hunan ne'ebé hakarak apoia Timor-Leste nia dezenvolvimentu.

Daudaun ne’e, nia hatutan, governu dasia mós hahú ho desentralizasaun. Ida ne’e la'ós de'it ba ema ne'ebé planu di'ak ba finansa mak kaer administrasaun, maibé atu dudu empreza ki'ik sira hahú kedas husi munisípiu.

"Ita dudu empreza sira ne'e iha fatin hothotu, nune'e bele halo mudansa ka redús tiha importasaun, nune'e osan ne'ebe ba li'ur ne'e tama fali ba povu nia liman," dehan PM Xanana.

Iha fatin hanesan, Ministru Administrasaun Estatál, Tomás Cabral hatete, vizita ida ne'e hola parte kooperasaun entre Provínsia Hunan ho munisípiu Manatutu.

"Akordu inisiál ne'e ba interkámbiu haat agrikultura, interkambiu kulturál, rekursu umanu no sósiu ba agrikóla. Foin daudaun ekipa bá vizita fatin barak. Governu Hunan-Xina iha vontade atu halo investimentu iha ita-nia rai," dehan Tomas.

Iha tempu badak, nia dehan, sei responde fila fali inísiu kooperasaun tanba iha Setembru sei iha konferensia boot iha Hunan no sira sei bolu mós Timor-Leste ba partisipa.

Akordu kooperasaun Hunan ho Manatuto ne'e kada tinan halo renovasaun no tinan ida ne'e sei iha renovasaun ba programa sira ne'ebé foin lalais diskute iha área pekuária, agrikultura no peska.

Aleinde ho Manatuto, Ministru ne’e hatete, sei alarga tan ba munisípiu sira seluk ne'ebé bele hetan posibilidade ba apoiu kooperasaun iha area agríkola.

Editor: Jorgino dos Santos

Rate this item
(0 votes)