Koordenadór Nasional Core Group Transparancy Timor-Leste, Jemicarter Moniz dos Reis, hatete, importansia husi sosializasaun ne’e maka atu rona informasaun sira husi oradór sira ne’ebé mai husi RHTO, ADTL no mós OXFAM kona ba planu asaun nasional ba ema ho defisiénsia.
“Importansia husi sosializaun ne'e, atu rona informasaun ita nia orador sira RHTO, ADTL no OXFAM, kona ba planu asaun nasional ba ema ho defisiénsia. Tanba ita mós iha embaixador foun liu-liu kona ba asuntu ida ne'e, tanba mak presiza halo sosializasaun ba ita nia embaixador atu nune'e sira mós bele iha kuiñesimentu diak ba ba asuntu ema ho difisiensia ninian,”dehan nia iha Salaun Tower Fatuhada, Dili, Kuarta (02/07/25).
Nia dehan, tuir planu asaun ne'ebe mak iha, CGT-TL haree katak iha Ministeriu ho Sekretária Estadu hamutuk 11 maka implementa ona PAN-EhD. Maibé iha ministeriu balun hanesan MTK ho Ministeriu Edukasaun maka ninia progresu ne’e la’o diak tebes ba dezenvolvimentu ema ho difisiensia nian.
Iha Fatin hanesan, Xefe Planeamentu Ministeriu Transporte Komunikasaun, Marçal Pinto hatete, atividade lubuk ida maka Ministeriu Transporte no Komunikasaun halo ona hanesan sosializasaun ba transporte seguru ba ema ho defisiensia, ne’ebé maka kada tinan Ministeriu Transporte no Komunikasaun prevee orsamentu ba deklarasaun maubesi ne’ebé sempre halo iha munisipiu sira.
Nune’e, iha tinan ida ne’e, iha hela prosesu preparasaun dokumentus atu nune’e iha terseiru trimestre ida ne'e, kontinua halo iha munisipiu sira ne'ebé maka seida’uk bá, inklui mós iha postu sira ne'ebé iha hanoin atu hatan iha Postu Laga, Remexiu ho tan Postú sira seluk ne'ebé rejistu ona iha planu asaun anual ministeriu ninia, no ninia benefisiariu sira atu partisipa iha sosializasaun transporte públiku seguru maka, iha ema ho difisiensia 10, feto potensial sira, feto agrikultura sira, kondutór sira no mós komunidade LGBTIQ+ sira. Ida ne’e maka sai hanesan benifisiriu ba programa sosializasun ne’ebé ministeriu sei halo iha munisipiu sira.
Nia haktuir, aleinde, ida ne’e, Ministeriu transporte komunikasaun mós harii ona rampa haat, atu falisita ema ho defisiensia sira atu trata dokumentus maka hanesan, ida iha MTK nian, ida iha Hera Akanunu, ida seluk iha fatin inspesaun Komoro, no ida seluk iha Diresaun Nasional Transporte Terrestre, Balide.
Nune’e mós, Ministeriu Transporte Komunikasaun estabelese loket ba maluk difisiensia sira bainhira ba tráta karta kondusaun no mós instala televizaun sosializasaun ba kondutor sira ne’ebé ba trata dokumentus sira, ligadu ba transporte sira nian.
“Kondutor sira ne'ebé mai trata karta kondusaun, sira mos haree kedas sosializasaun video oinsa maka maluk difisiensia sira bele la’o iha zebra kros, asesu ba transporte públiku sira,”dehan nia.
Enkuantu, nia afirma, Ministeriu transporte komunikasaun mos instala sonoru iha fatin lima hanesan, Maskarinhas, MSSI oin, iha Palasiu Governu oin, no mós fatin seluk, hodi fasilita difisiensia sira atu ultra passa ba sorin.
Entretantu, MTK mós instala Halte bis, no asesibilidade bazea ba komprensoes artigu 9 ne'ebé maka koalia konaba asesibilidade, inklui mós letra braille ba maluk defisiénsira sira.