Print this page

Austrália Apoia Governu Hametin Programa "Dalan ba Poder Lokal" Featured

By Estajiariu Ilda Da Costa Belo/ Olavio de Jesus Setembru 15, 2025 356
Foto:Media MAE. Foto:Media MAE.

DILI: Governu Timor-Leste liu husi Ministeriu Administrasaun Estatal ho Governu Australia kontinua servisu hamutuk hodi hametin Governasaun lokal no reforsa munisipiu sira hodi promove dezenvolvimentu inkluzivu no sustentavél.

Ho nune’e, sevisu hamutuk entre parte rua ne’e maka realiza ona seminariu nasional ida ho temátiku “Dalan ba Poder Lokal: Hametin Governasaun Lokál ba Dezenvolvimentu Inkluzivu no Sustentavél”.

Ministru Administrasaun Estatal, Tómas do Rosário Cabral hatete, importánsia husi desentralizasaun maka hodi hametin governasaun demokrátika, garante inkluzividade, no promove lideransa munisipál ne’ebé efetivu.

“Desentralizasaun la’ós de’it polítika ida, maibé ne’e kompromisu ida atu hakbesik governu ba povu, fó kbiit ba munisípiu sira no garante partisipasaun sidadaun ne’ebé inkluzivu,” dehan Ministru Tómas iha ambitu abertura ba seminariu nasional ne’ebé hala’o iha Salaun Delta Nova, Segunda ne’e (15/09/25).

Nia dehan, semináriu ne’e nuudar apoia diálogu entre lider sira husi nasionál no munisípiu kona-ba preparasaun sira ba avaliasaun kondisaun minímu ba munisípiu sira iha tinan 2026, no mós avaliasaun ida ne’e sei determina munisípiu sira ne’ebé avansa ba faze tuir mai husi desentralizasaun, hodi lori ba eleisaun munisípiu sira iha tinan 2027, tuir rezolusaun governu nian No.6/2025.

Nune’e, rezultadu no dezafiu sira ne’ebé identifika husi semináriu ne’e sei kompila iha relatóriu ida ba Primeiru-Ministru, atu nune’e iha tinan ida ne’e ou tinan oin hahú ona enkontru nível tékniku ministerial sira no asina kedan ho akordu interorganiku ho munisípiu sira.

Nia esplika, akordu sira ne’e sei sai hanesan enkuadramentu formál ba transferénsia podér, responsabilidade, orsamentu no rekursu umanu husi ministériu sentrál sira ba autoridade munisípiu sira.

Enkuantu, akordu sira ne’e sei asina ho prezensa husi Primeiru-Ministru, antes 2026 atu anúnsia munisípiu sira ne’ebé mak atu avansa ba poder lokál.

Tanba ne’e, bainhira iha ona poder lokál, sei la uza ona Dekeretu-Lei 84/2023, maibé sei uza Lei Poder Lokál, munisípu sira ne’ebé la prienxe kritériu, governu sentrál sei reforsa para atu la’o, sira ne’ebé pasa ona, liña integradu sira hahú konsolida ona delegasaun territorial.

Ho nune’e, poder lokál ne’ebé eleitu, nia iha kapasidade atu halo jestaun administrativu lokál ho kompeténsia ne’ebé delegadu.

Nia hatutan, inisiativa ne’e atu hakbesik governasaun ba povu, habadak burokrasia, no fó poder masimu ba autoridade lokal sira.

Iha fatin hanesan, Reprezentante Embaixadóra Australia iha TL, Edward Wilkinson, hateten, Governu Austrália no Timor-Leste harii hela fundasaun ida ne’ebé forte liu ba desentralizasaun ne’ebé efetivu iha nasaun tomak.

Tuir nia, desentralizasaun oferese dalan ida atu hametin partisipasaun, responsabilizasaun, no prestasaun servisu iha nível lokál. Ida-ne'e garante katak benefísiu sira hosi dezenvolvimentu fahe iha nasaun tomak.

Austrália haksolok tebes atu fó asisténsia hodi realiza eventu importante ida-ne’e. Hodi halibur partisipante sira husi liña ministériu husi nasionál no autoridade munisipal sira no liña sektorais sira, diálogu ida-ne’e sei informa pasu xave sira ba roteiru desentralizasaun nian.

“Austrália sei kontinua servisu hamutuk ho Governu Timor-Leste atu apoia planeamentu estratéjiku no asisténsia téknika ba dezenvolvimentu komunitáriu no administrasaun munisipál, no apoia sistema dadus no informasaun ne’ebé promove foti desizaun bazeia ba evidénsia.” Edward Wilkinson dehan.

Entretantu, durante semináriu ne'e, Governu Austrália entrega ofisiál ekipamentu ICT nian ba Ministériu Administrasaun Estatál hodi apoia implementasaun PNDS IDA no preparasaun munisipiu sira ba avaliasaun 2026 nian.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tersa, 16 Setembru 2025 18:25