Print this page

Aban, TL Ofisialmente Sai Membru Plenu ASEAN ba Dala-11 Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Outubru 25, 2025 286

DILI: Tuir orariu, iha loron 26 aban, Timor-Leste ofisialmente sai ona membru plenu Asosiasaun Nasaun Sudeste Azíatiku ba dala-11, iha ambitu simeira ba dala-47 ne’ebé hala’o iha Kuala Lumpur, Malázia.

Serimonia ba iha simeira ASEAN ba dala-47 ne’e hala’o durante loron tolu, hahú husi loron 26 to’o loron 28 fulan-Outubru ne’e.

Bainaka importante sira ne’ebé partisipa iha serimonia simeira ASEAN ne’e mai husi nasaun sira lider membru ASEAN nian, hanesan Primeiru Ministru Malázia Datuk Seri Anwar Ibrahim, Primeiru Ministru Brunei Darusalam Sultan Hasanal Bolkiah, Primeiru Ministru Kambodia Hun Manet, Primeiru Ministru Singapura Lawrence Wong, Primeiru Ministru Laos Sonexay Siphandone, Primeiru Ministru Tailandia Anutin Charnvirakul, Prezidente Repúblika Indonezia, Probowo Subianto, Prezidente Repúblika Filipina, Ferdinand Marcos Jr, Primiru Ministru Vietname Pham Minh Chinh.

LIDER ASEAN NEEBE PARTISIPA IHA SIMEIRA ASEAN BA DALA 47

Enkuantu, bainaka importante sira seluk maka hanesan Prezidente Republika TL José Ramos Horta, Primeiru Ministru TL Kay Rala Xanana Gusmão ho membru governu balun, Prezidente Amerikan Donald Trump, PM Xina Li Qiang, Prezidente Korea Lee Jae Myung, PM Japaun Sanae Takaichi, Prezidente Brasil Luiz Inacio Lula da Silva, Prezidente Afrika Matamela CyrilRamposa, PM India Narendra Modi (Virtual), PM Kanada Mark Carney, PM Australia Anthony Albanese, PM New Zelandia Christopher Luxon, Sekretáriu Jerál ONU Antonio Guterres, DPM  Rusia Alexey Overchuk, Prezidente EU Counsil Antonio Costa, Vise World Bank no Prezidente Rejiaun Azia Pasifiku Carlos Felipe Jaramillo, Diretóra Jerente ba Fundu Monetáriu Internasionál Kristalina Georgieva no Prezidente FIFA Gianni Infantino.

Entretantu, iha Konferensia KTT, sei hahú ho seremonia abertura asina deklarasaun konjuntu husi membru ASEAN no ofisialmente simu Timor-Leste hanesan membru ASEAN foun.

Desizaun atu admite Timor-Leste nu’udar membru plenu hetan aprovasaun iha Novembru 2022, hafoin Timor-Leste hetan estatutu observadór no partisipa iha enkontru ASEAN hotu-hotu durante tinan 14 nia laran.

Molok hakat ba seremonia posse, membru ASEAN no Timor-Leste mós konklui Negosiasaun Asesu ba Merkadu ba Timor-Leste nia adezaun ba Akordu Komérsiu Sasán ASEAN nian (ATIGA) durante Reuniaun Komité Koordenadora Espesiál ba dala 4, ne’ebé hala’o iha loron 20-21 Outubru 2025 iha Sekretariadu ASEAN iha Jakarta, Indonézia.

Marku ida-ne’e pasu boot ida ba oin iha Timor-Leste nia viajen ba adezaun tomak ba ASEAN no hametin liután integrasaun ekonómika rejionál iha Komunidade Ekonómika ASEAN (AEC) nia okos.

Mehi Timor-Leste Sai Membru ASEAN

Timor Leste, nasaun kiak liu iha Sudeste Aziátiku ho ema millaun 1,4 no boot liu uitoan hosi Qatar, aplika atu tama iha membru na'in-11 husi Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian iha tinan 2011 no hetan estatutu observadór iha tinan 2022.

Timor-Leste nia mehi atu adere ba ASEAN iha ona dezde tinan 1974, bainhira José Ramos-Horta, atual Prezidente Timor-Leste, iha tinan 25 hasoru malu ho Adam Malik, diplomata seniór no Ministru Negósiu Estranjeiru Indonézia nian iha tempu ne’ebá.

Ida-ne’e hatudu katak ideia kona-ba integrasaun rejionál eziste kleur ona molok Timor-Leste ukun-an iha (20 maiu 2002).

Karta ne’ebé hakerek, husi Adam Malik, iha momentu ne’ebá diriji ba José Ramos-Horta, nu’udar figura xave ida iha movimentu independénsia Timór nian no futuru Prezidente Timór-Leste nian.

Ida-ne'e fornese perspetiva istóriku importante kona-ba Indonézia nia postura diplomátika uitoan molok Indonézia halo invazaun ba Timór-Leste iha Dezembru 1975.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Sábadu, 25 Outubru 2025 20:00