Print this page

3-4 Abril Udan Boot, Ema Na’in 27 Lakon Vida Husi Inundasaun Featured

By Saturnina da Costa Abril 05, 2021 3721
Inundasaun iha kapital Dili, iha loron 3 too 4 Abril 2021. Inundasaun iha kapital Dili, iha loron 3 too 4 Abril 2021.

DILI: Desatre Naturais ka inundasaun ne’ebé akontese iha teriroriu Timor-Leste hamout ema na’in 27 mak lakon sira nia vida.

Ministru Prezidensia Konsellu Ministru Fidelis Leite Magalhaens hatete, inundsasaun ne;e akontese laos de’it iha kapital Dili maibé iha teritoriu laran tomak, ne’ebé rezulta familia barak mak lakon sira nia uma nomos balun lakon sira nia vida.

"Ate agora iha vitima mortais ka sira ne’ebé lakon sira nia vida hamutuk 27, aleinde na’in 27 ne’ebé konfirmadu lakon sira nia vida, iha na’in 8 mós seidauk konfirma (sei lakon),"dehan nia liu husi konferensia imprensa iha Palasiu Governu (05/04).

Entretantu inundasaun iha kapital Dili too ohin loron konfirma hamutuk na’in 13 mak lakon sira nia vida. Ema ne’ebé lakon sira nia uma no hela fatin hamutuk rihun 7 too rihun 8.

“Ema sira lakon vida ne’e iha Munisipiu Dili de’it hamutuk 13, hamutuk iha Munisipiu sira seluk maka hamutuk 27. Maibé dadus ne’e bele aumenta, tanba balun sei buka tuir,”nia reafirma.

Hela fatin emerjensia ne’ebé vitima sira hela ba iha 12 no numeru barak liu mak iha Dom Bosco Komoro hamutuk rihun  2.477 no familia atus 5 resin.

Kaikoli ema na’in 815 no familia 180, no mos iha edifisiu Ministériu Finansas iha familia na’in 656, iha Liseu iha ema na’in 528, Crus Vermelha formasa iha familia na’in 30, iha infordepe iha familia na’in 120 resin no Igreja Bidau mos iha familia na’in 35, klinika Bairu Pite no iha madre salesiano, no Seroja Komoro, total vitima ne’ebé evakua hamutuk rihun 8.

Tuir Ministru Fidelis dehan, ne’e dadus preliminaria, bele akontese mundansa ba númeru ne’e depende ba evakuasaun. Enkuantu kanalizasaun apoiu ba vitima sira kontinua lao liu husi Sekretaria Estadu Protesaun Sivil (SEPS).

Entretantu tuir observasaun online Independente, katak udan hahú monu rai iha Dili loron 3 too 4 fulan-Abril 2021, hamosu inundasaun iha Dili laran tomak. Udan refere ho anin boot kuaze 24 horas, halo ponte no estrada iha kapital Dili tohar no kotu. Uma, eskola sira mota lori ho animal balun no airin eletrisidade balun monu rejulta ahi mate kuaeze iha Dili laran tomak.

Tuir Moises Mondonça, komunidade Suku Fatuhada ho idade (61) hatete, udan boot iha tinan ida ne’ebé rezulta inundasaun boot hamate ema kuaze na’in 27 ne’e istoria foun no istoria moruk ba Timor-Leste.

Tanba tuir nia sasin katak, iha pasadu entre tinan 1984 (nia la lembra ona) akontese udan boot ho anin, maibé la hamosu inundasaun no anin ne’ebé ho velosidade boot too hamate ema nulu.

Tanba ne’e, tuir nia katak ne’e hahalok natureza, maibé Timor-oan hotu presiza  halo reflesaun ba dezastre ne’e. “Dezastre ne’e fanun ita atu bele halo reflesaun,”dehan nia.

Bazeia ba Diresaun Nasional Meteorolojia no Geofísica (DNMG),Timor Leste katak akontesimentu inundasaun iha Dili, loron 4 abril 2021, impaktu husi udan boot ho pluviosidade 25mm, ne’ebé akontese iha Dili, Aileu, Remexio, no Railako durante loron 3, hahú husi loron 1 to’o 3 Abril kalan.

Udan boot refere nia efeitu mai husi fenómeno meteorolojiku ho naran Osilasaun Madden-Julian (OMJ) no alende ne’e, nia efeitu mai husi mos Siclone tropical, baixa presaun ou depresaun(L) ho velocidade anin: 63- 69 km/h, nebe lokaliza iha Sudoeste Kupang, distansia  297 km husi Dili.

Tuir previzaun husi BoM, ciclone sei desloka ba diresaun Noroeste Austrália, tanba né probabilidade intensidade udan sei diminui (fraca-moderada) enkuantu rajadas anin sei kontinua ho velosidade entre 20-46 km/h (moderado-forte) iha Dili no parte litoral sira seluk (area ne’ebé besik tasi), ho velosidade anin 34 -64 km/h (forte-muito forte) iha parte interior (area sira nebe la besik tasi) iha loron segunda feira to’o kalan no komesa diminui iha loron tersa to’o dia 9 abril iha Dili inklui fatin sira seluk.

DNMG fó atensaun nafatin, konsekuensia udan bot tau halo rai okos bokon hotu, possibilidade sei provoka rai halai (deslizamentu), subsidensia, fatuk monu husi foho leten no aí hun bot sira né mos Iha possibilidade bele monu wainhira anin bot.

Akompaña nafatin Televizaun ho Radio atu rona alerta husi Diresaun Nasional Meteorolojia no Geofísica (DNMG),Timor Leste.

DNMG mak instituto público ne’ebé nia servisu hodi fo informasaun no alerta konaba clima ga tempo (Udan no anin), Rai nakdoko, Tsunami, nst. Hau nia solidaridade ba maluk vitimas sira hotu.

 

Jornalista: Saturnina da Costa

Editor: Jose Sarito Amaral

 

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Segunda, 05 Abril 2021 21:39